Bantay Bulusan
Ti Bantay Bulusan, wenno Bulkan Bulusan, ket isu ti akin-abagatan unay a bulkan ti Isla ti Luzon iti Filipinas. Daytoy ket mabirukan idiay probinsia ti Sorsogon rehion ti Bicol, 70 km (43 mi) akin-abagatan a daya ti Bulkan Mayon ken agarup a 250 km (160 mi) akin-abagatan a daya ti Manila.
| Bulkan Bulusan | |
|---|---|
| Bantay Bulusan | |
 Ti Bulkan Bulusan a makitkita manipud iti laud. | |
| Kangatuan a punto | |
| Kangato | 1,565 m (5,135 ft) [1] |
| Kalatak | 1,547 m (5,075 ft) |
| Listaan | Ultra |
| Nagsasabtan | 12°46′12″N 124°03′00″E / 12.77000°N 124.05000°ENagsasabtan: 12°46′12″N 124°03′00″E / 12.77000°N 124.05000°E |
| Heograpia | |
.svg)  Bulkan Bulusan Filipinas | |
| Lokasion | Sorsogon, Filipinas |
| Heolohia | |
| Kita ti bantay | Estratobulkan |
| Naudi a bimtak | 2010 aginggana idi 2011 |
Daytoy ket maysa kadagiti aktibo a bulkan iti Filipinas.
Dagiti pisikal a langa
urnosenTi Bulusan ket indasig babaen dagiti bulkanologo a kas maysa nga estratobulkan (wenno komposito a kono) ken sakupenna ti amianan a daya a ngarab ti kaldera ti Irosin a naporma idi agarup a 40,000 a tawtawen. Ti pantokna ket addaan iti kangato iti 1,565 m (5,135 ft) ti ngato ti lessaad ti baybay ket diametro ti baba iti 15 km (9.3 mi).
Ti mabirukan ti lawlaw ti bantay ket dagiti uppat nga abut ti bulkan ken dagiti uppat a napudot nga ubbog. Ti abut ti bulkan Blng. 1, ket tinawtawagan ti Danaw Blackbird, daytoy ket 20 m (66 ft) iti diametrona ken 15 m (49 ft) ti kadalemna. Ti immitlog nga abut ti bulkan Blng. 2 ket 60 babaen ti 30 m (197 babaen ti 98 ft) ken 15 m (49 ft). Ti abut ti bulkan Blng. 3 ket agarup a 90 m (300 ft) iti diametrona ken 20 m (66 ft) ti kaunegna ken ti abut ti bulkan Blng. 4, nga asideg idiay amianan a daya a ngarab ket nalukatan idi las-ud ti panagbettak idi 1981. Adda pay ti 100-metro (330 ft) a butbut nga agrukod ti 5 iti 8 m (16 iti 26 ft) a kalawa iti baba ti abut ti bulkan Blng. 4.
Dagiti napudot nga ubbogna ket ti Ub-ubbog ti San Benon, Ub-ubbog ti Mapaso, Ub-ubbog ti San Vicente Springs, ken Ub-ubbog ti Masacrot.
Dagiti asideg iti daytoy a sanguanan ti bulkan ket ti Bantay Homahan, Bantay Binitacan, Bantay Batuan, Bantay Calungalan, Bantay Calaunan, Bantay Tabon-Tabon, Bantay Juban, ken Bantay Jormajan.
Dagiti panagbettak
urnosenTi Bulusan ket sapasap a naamammuan kadagiti kellaat a preatiko a panagbettak. Daytoy ket bimtaken kadagiti 15 a beses manipud idi 1885 ken naikeddeng nga isu daytoy ti maika-4 a kaaktibuan a bulkan idiay Filipinas kalpasan ti Mayon, Taal, ken Kanlaon.
Dagiti kinaudi nga aktibidad
urnosenMarso – Hunio, 2006
urnosenTi Instituto ti Filipinas iti Bulkanolohia ken Sismolohia (PHIVOLCS) ket nagideklara ti Alerto Agpang 1 idi Marso 19, 2006 kalpasan ti panangirehistrona ti immad-adu a seismiko nga aktibidad. Idi Hunio 8, 2006, dagiti bulkanoloho ket inpangatoda ti Alerto Agpang 2 kalpasan idi nagipugsaw ti dapo. Idi Hunio 9, ti nagresultaan nga ulep ti dapo ket nangdadael kadagiti adu a bilang ti balay idiay asideg nga ili ti Casiguran, 5 kilometro (3.1 mi) nga amianan ti bulkan, ken naabutanna ti Siudad ti Sorsogon, iti agarup a 20 kilometro (12 mi) nga amianan ti Bulusan.
Idi Hunio 13, 2006, dagiti bulkanologo ket inbagbagada nga adda dagiti napartuat a baro nga abut ti bulkan babaen dagiti nakapsut a panagbettak idiay Bantay Bulusan. Malaksid kadagiti baro nga abut ti bulkan, dua kadagiti uppat nga abut ti bulkan ket naipagtitiponda ken adda pay rengngat a nagparang a nakitkita idiay akinlaud a bangir ti pantok. Adda pay sabali a panagbettak a napasamak idi Abril 8, 2007[2]
Hulio – Oktubre, 2007
urnosen
Kalpasan ti panagsursurot kadagiti senial ti aktibidad ti bulkan, idi agsapa ti Hulio 31, 2007, 9.37 AM (lokal nga oras), adda idi ti napigsa a panagbettak nga impalpalawag dagiti agtataeng a kasla bimtak a bomba. Pimsuak ti ulep ti alibingubong ken dapo manipud iti Bantay Bulusan ti kangato iti 5 kilometro (3.1 mi), ken nangideposito pay kadagiti kaarrubayanna nga away. Ti panagbettak ket nagpaut iti 20 minutos.[3]
Idi Oktubre 4, 2007, napasamak dagiti dua nga episoda a panagbettak ti dapo ket napasamak a kas inrehistro babaen ti seismiko a network. Dagiti panagbettak ket saan a nakitkita a napalpaliiw gapu kadagiti napuskol nga ulep a nangabbong ti pantok ti bulkan. Dagitoy a pasamak ket nairehistro a kas panagbettak a kita dagiti gingined idi bigat ti 1:34 ken bigat ti 1:39. Ti seismiko a network ket nangirehistro kadagiti 40 bulkaniko a gingined ken 8 a nabiit ti pautna a harmoniko a panagdaranudor iti las-ud dagiti napalabas a 24 nga oras. Dagiti panagsukimat ti panagbalbaliw ti porma ti daga iti igid ti dalumpina s a linia ti Inlagadia idiay amianan a daya a bakras ket nangipakpakita ti bassit nga idadakkel ti sanguanan ti bulkan. Ti naaramid a panagsukimat iti lugar ket nangipakpakita ti tugot ti bassit a panagtinnag ti dapo a napasamak kadagiti baranggay ti San Roque, San Rafael, Sitio Tawog ti Porog, Porog ken ili ti Bulusan, amin dagitoy ket ili ti Bulusan.
Dagiti dapo a panagbettak idi Oktubre 2007 ti Bulkan Bulusan ket sinaruno dagiti sumagmamano nga ariwekwek dagiti bassit ken saan unay a napigsa a panagingined, ken nangrugrugi dagitoy a napasamak idi naudi a lawas ti Septiembre 2007.[4] Napasamak met dagiti ebakuasion idi las-ud dagiti aktibidad ti Hulio–Agosto. [5]
Nobiembre, 2010
urnosenIdi Nobiembre 7, 2010, ti PHIVOLCS ket nangirehistro ti immadi nga aktibidad ti Bulkan Bulusan, 24 nga oras kalpasan a nagpussuak ti aktibo a bulkan iti 600-metro (2,000 ft) kolum ti dapo ken ti kolor dapao nga alibungubong idi Nobiembre 5, 2010. Dagiti bulkanologo ket nangibagbagada kadagit isaan a basbassit a 10 a bulkanolohiko a gingined ken dagiti uppat a panagbettak a nadukomentuan a sinaruno ti panagpussuak ti dapo ken alibungubong idi 8 bigat ti Sabado (5 Nobiembre 2010). Inbagbaga pay ti PHIVOLCS a ti alibungubong nga aktibidad ket naidasig a napigsa babaen ti panagsengnaw ti napigsa a kolum ti puraw nga alibungubong a nakaabot ti kangato iti 200 metro iti ngato ti ngarab ti abut ti bulkan. Binallaaganna ti publiko tapno saanda a sumrek iti uppat a kilometro a sona ti pakadangran manipud iti bulkan. Dagiti tao nga agtataeng idiay asideg ti ginget ken dagiti alog ket naballaganda pay a "agsiputda" kadagiti addaan iti sedimento a panagayus ti alog no agtudo ti napigsa.[6] Adu pay ti panagpussuak ti dapo a naireporta idi Nobiembre 8–9, 2010 a nagtinnag dagiti dapo kadagiti ili ti Juban ken Irosin idiay probinsia ti Sorsogon. Ti pablaak ti PHIVOLCS idi Nobiembre 9, 2010 ket nangibagbaga a nakairehistro ti panagpaliiw dagiti 8 a bulkaniko a gingined manipud iti bulkan kadagiti napalabas a 24 nga oras ken ti nakapsut ket saan unay a makaro a panagpussuak iti dapo. Ti PHIVOLCS ket binallagann apay dagiti agtataeng kadagiti asideg ti ginget ken dagiti alog kadagiti addaan iti sedimento a panagayus ti alog no agtudo ti napigsa.[7]
Pebrero, 2011
urnosenKalpasan dagiti bulan ti bassit nga aktibidad, ti bulkan ket kellaat a bimtak ken nangipatulod ti dapo a nagngato iti 2 kilometro (1.2 mi),kalpasan idi naabutan ti danum ti napudot a magma. Ti PHIVOLCS ket inbagbaga a dagiti kasta a panagbettak ket mabalin nga agtuloyto kadagiti sumaganad a lawas. Iti immuna, ginasut kadagiti nagtataeng ti pimmanaw iti ilida, ngem ti gobierno ket timmulong a nagpapanaw kadagiti rinibo pay, ken nangikeddeng ti 4-kilometro (2.5 mi) a panagiparit ti panagbanniaga iti lawlaw ti abut ti bulkan. Insingasingda pay a dagiti eroplano ket liklikanda ti asideg a perimetro gapu dagiti dapo ket rugit iti angin.[8]
Kitaen pay
urnosenDagiti nagibasaran
urnosen- ^ a b "Bulusan". Programa ti Global a Bulkanismo (iti Ingles). Instituto ti Smithsoniano. Naala idi 2006-06-12.
- ^ "Easter Sunday alert: Bulusan explodes; Taal acting up, too". GMANews.TV.
- ^ Inquirer.com[permanente a natay a silpo]
- ^ "Bulusan Volcano Bulletin". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-09-10. Naala idi 2014-02-11.
- ^ "Bulusan eruption 2007's 25th, big bang possible". The Manila Times. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-10-20. Naala idi 2014-02-11.
- ^ Bulusan Volcano Shows Increased Seismic Activity | The Manila Bulletin Newspaper Online
- ^ Bulusan volcano spews more ash | ABS-CBN News | Latest Philippine Headlines, Breaking News, Video, Analysis, Features
- ^ Thousands flee as Philippine volcano erupts – Yahoo! News
Dagiti akinruar a silpo
urnosen
Dagiti midia a mainaig iti Bantay Bulusan iti Wikimedia Commons