Costa Rica
Nagsasabtan: 10°N 84°W / 10°N 84°W
Ti Costa Rica (kaibuksilanna ket "nabaknang nga aplaya" iti Espaniol), opisial a ti Republika ti Costa Rica (Espaniol: Costa Rica wenno República de Costa Rica, panangibalikas: [reˈpuβlika ðe ˈkosta ˈrika]), ket pagilian idiay tengnga nga Amerika, a bineddengan babaen ti Nicaragua iti amianan, ti Panama iti abagatan a daya, ti Taaw Pasipiko iti laud, ken ti Baybay Karibe iti daya.
Republika ti Costa Rica República de Costa Rica | |
|---|---|
.svg) Wagayway
 Eskudo
| |
| Nailian a kanta: "Noble patria, tu hermosa bandera" (Espaniol) "Natakneng a pagilian, napintas a wagaywaymo" | |
.svg) | |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | San José 9°56′N 84°5′W / 9.933°N 84.083°W |
| Opisial a sasao | Espaniol |
| Mabigbig a rehional a sasao | |
| Grupgrupo ti etniko (2011[1]) | |
| Relihion | Katolisismo (Kristiano) |
| Nagan dagiti umili | |
| Gobierno | Unitario a presidensial a batay-linteg a republika |
| Laura Chinchilla | |
| Luis Guillermo Solís | |
| Lehislatura | Lehislatibo nga Asemblia |
| Nairangarang ti wayawaya | |
• manipud iti Espania | Septiembre 15, 1821 |
• manipud iti Mehikoa | Hulio 1, 1823 |
• manipud iti Dagiti Nagkaykaysa a Probinsia ti Tengnga nga Amerika | Marso 21, 1847 |
• Binigbig babaen ti Espania | Mayo 10, 1850 |
• Batay-linteg | Nobiembre 7, 1949[2] |
| Kalawa | |
• Dagup | 51,100 km2 (19,700 sq mi) (Maika-128) |
• Danum (%) | 0.7 |
| Populasion | |
• Senso idi 2011 | 4.586.353[3] |
• Densidad | 84[3]/km2 (217.6/sq mi) (Maika-107) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2013 |
• Dagup | $61.427 bilion[4] |
• Tunggal maysa a tao | $12,874[4] |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2013 |
• Dagup | $48.505 bilion[4] |
• Tunggal maysa a tao | $10,166[4] |
| Gini (2009) | 50.7[5] nangato |
| HDI (2012) | 0.773[6] nangato · Maika-62 |
| Kuarta | Kolon ti Costa Rica (CRC) |
| Sona ti oras | UTC−6 (CST) |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | +506 |
| Kodigo ti ISO 3166 | CR |
| TLD ti internet | .cr |
Ti Costa Rica ket narasay idi a natagtagitao babaen dagitiindihenio a tattao sakbay a tinurayan dagiti Kastila idi maika-16 a siglo. Idi ket maysa a napanglaw ken naisalsalumina a kolonia, ken manipud idi nagbalinen a nawaya manipud idi maika-18 a siglo, ti Costa Rica ket nagbalinen kadagiti maysa a katalinaayan, kabaknangan, ken progresibo a pagpagilian iti Latin nga Amerika. Permanente a winaswasna ti buyotna babaen ti batay-linteg idi 1949, ken nagbalin nga isu ti immuna ken maysa kadagiti naturay a pagpagilian nga awanan iti sitatakder a buyot.[7][8][9] Daytoy ket naibatay iti batay-linteg a republika, daytoy laeng ti pagilian ti Latin nga Amerika a demokrasia manipud idi 1950 wenno nasapsapa.[10] Ti Costa Rica ket kankanayon a nairangranggo a kas dagiti kangatuan ti pannakairanggona a pagilian iti Latin nga Amerika iti Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan (HDI),ken naipuesto a maika-62 iti lubong manipud idi 2012.
Isu daytoy ket agpayso met, idi 2010 ti Costa Rica ket dinakamat idi babaen ti Programa ti Panarang-ay ti Nagkaykaysa a Pagpagilian (UNDP) a kas nakagun-od ti ti nangatngato unay a panagrag-ay ti nagtagitaon ngem ti ania man a pagilian iti kapada nga agpang ti matgedan,[11] bayat nga idi 2011, ti UNDP ket inkeddengna pay a kas nasayaat nga agob-obra iti panagtalinaay iti enbironmento, nga adaan iti nasaysayaat a rekord iti panagrang-ay ti nagtagitaoan ken inekualidad ngem ti kalalainganna iti bukod a rehion.
Ti Costa Rica ket ammo para kadagiti progresibo nga annuroten iti enbironmento, nga is-isu laeng ti pagilian a nakagun-od kadagiti amin a lima a kriteria a naipatakder a mangrukod ti panagtalinaay ti enbironmento.[12] Daytoy ket nairanggo a maikalima iti lubong, ken ti umuna iti Kaamerikaan, kadagiti termino iti Environmental Performance Index idi 2012.[13] Idi 2007, ti gobierno ti Costa Rica ket nangirangarang kadagiti plano tapno ti Costa Rica ket agbalinto ti umuna a karbon neutral a pagilian intono 2021.[14][15][16] Ti Pundasion ti Baro nga Ekonomika (NEF) ket inranggona nga umuna ti Costa Rica iti Happy Planet Index idi 2009, ken idi manen 2012.[17][18] Ti NEF ket inranggona pay ti Costa Rica idi 2009 a kas ti kaberdian a pagilian iti lubong.[19] Idi 2012, ti Costa Rica ket nagbalin nga isu ti immuna a pagilian iti Latin nga Amerika ti nangiparit ti pagliwliwaaan a panaganup kalpasan idi inaprobaran ti lehislatura ti pagilian ti nadayeg a bilin babaen ti adu a paggiddiatan.[20][21]
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ "Censo Nacional 2011". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-03-27. Naala idi 2014-04-15.
- ^ Central Intelligence Agency (2011). "Costa Rica". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2020-05-13. Naala idi 2011-10-04.
- ^ a b El Financiero (2013-03-20). "Costa Rica tiene 4,6 millones de habitantes, según corrección del Censo 2011" (iti Espaniol). El Financiero, Costa Rica. Naala idi 2013-05-23.
- ^ a b c d "Costa Rica". Internasional a Pundo ti Panguartaan. Naala idi 2014-03-16.
- ^ "Gini Idex". World Bank. Naala idi 2011-03-02.
- ^ UNDP Human Development Report 2012. "Costa Rica – Country Profile: Human Development Indicators". UNDP. Naala idi 2013-03-15.
- ^ El Espíritu del 48. "Abolición del Ejército" (iti Espaniol). Naala idi 2008-03-09.
- ^ "Costa Rica". World Desk Reference. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-02-11. Naala idi 2009-06-09.
- ^ "Costa Rica". Uppsala University. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-05-10. Naala idi 2009-06-09.
- ^ "Costa Rica's new president: Thriller for Chinchilla". The Economist. 2010-02-11. Naala idi 2010-02-16.
- ^ UNDP Human Development Report 2010. Table 1: Human development index 2010 and its components (PDF). pp. 5, 49, 144. Naiyarkibo (PDF) manipud iti kasisigud idi 2010-11-08. Naala idi 2010-11-06.
- ^ UNDP Human Development Report 2011. "Table 1: Human Development Index and its components" (PDF). UNDP. Naala idi 2011-11-03. pp. 4, 42 (see Table 2.4 and Box 2.10) and 128.
- ^ Yale Center for Environmental Law & Policy / Center for International Earth Science Information Network at Columbia University. "2010 EPI Rankings". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-06-05. Naala idi 2012-01-25.
{{cite web}}: Addaan iti sapasap a nagan ti|author=(tulong) - ^ John Burnett (2008-02-18). "Costa Rica Aims to Be a Carbon-Neutral Nation". National Public Radio (NPR.org). Naala idi 2009-04-27.
- ^ Alana Herro (2007-03-12). "Costa Rica Aims to Become First "Carbon Neutral" Country". Worldwatch Institute. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-03-26. Naala idi 2009-04-27.
- ^ Alejandro Vargas (2007-02-21). "País quiere ser primera nación con balance neutro de carbono" (iti Espaniol). La Nación. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-02-16. Naala idi 2009-04-27.
- ^ Irene Rodríguez (2012-06-14). "Costa Rica es nuevamente el país más feliz del mundo, según índice 'Happy Planet'" [Costa Rica once again the happiest nation of the world, according to the Happy Planet Index]. La Nación (iti Espaniol). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-05-04. Naala idi 2012-06-14.
- ^ Fiona Harvey (2012-06-14). "UK citizens better off than EU counterparts, says happiness index". The Guardian. Naala idi 2012-06-14.
- ^ Ashley Seager (2008-07-04). "Costa Rica is the world's happiest and greenest country in the world". London: The Guardian. Naala idi 2009-07-04.
- ^ Ti Costa Rica ket nangiyasentar a mangiparit iti panaganup, ti umuna iti Kaamerikaan[permanente a natay a silpo]. The Raw Story (2012-10-03). Naala idi 2013-08-16.
- ^ Costa Rica se convierte en primer país del continente en prohibir la cacería deportiva – Diario Digital Nuestro País. Elpais.cr. Naala idi 2013-08-16.
Adu pay a mabasbasa
urnosen- Blake, Beatrice. "The New Key to Costa Rica" Berkeley, California: Ulysses Press, 2009.
- Edelman, Marc. Peasants Against Globalization: Rural Social Movements in Costa Rica Stanford: Stanford University Press, 1999.
- Huhn, Sebastian: Contested Cornerstones of Nonviolent National Self-Perception in Costa Rica: A Historical Approach Naiyarkibo 2011-05-14 iti Wayback Machine, 2009.
- Keller, Marius; Niestroy, Ingeborg; García Schmidt, Armando; Esche, Andreas. "Costa Rica: Pioneering Sustainability"[permanente a natay a silpo]. Excerpt (pp. 81–102) from Bertelsmann Stiftung (ed.). Winning Strategies for a Sustainable Future. Gütersloh, Germany: Verlag Bertelsmann Stiftung, 2013.
- Lara, Sylvia Lara, Tom Barry, and Peter Simonson. Inside Costa Rica: The Essential Guide to Its Politics, Economy, Society and Environment London: Latin America Bureau, 1995.
- Lehoucq, Fabrice E. and Ivan Molina. Stuffing the Ballot Box: Fraud, Electoral Reform, and Democratization in Costa Rica Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
- Lehoucq, Fabrice E. Policymaking, Parties, and Institutions in Democratic Costa Rica Naiyarkibo 2011-03-02 iti Wayback Machine, 2006.
- Palmer, Steven and Iván Molina. The Costa Rica Reader: History, Culture, Politics Durham and London: Duke University Press, 2004.
- Sandoval, Carlos. Threatening Others: Nicaraguans and the Formation of National Identities in Costa Rica Athens: Ohio University Press, 2004.
- Wilson, Bruce M. Costa Rica: Politics, Economics, and Democracy: Politics, Economics and Democracy. Boulder, London: Lynne Rienner Publishers, 1998.
Dagiti akinruar a silpo
urnosen
Dagiti midia a mainaig iti Costa Rica iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Costa Rica manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
- Costa Rica a naikabil iti The World Factbook (iti Ingles)
- Costa Rica Naiyarkibo 2008-10-25 iti Wayback Machine iti UCB Libraries GovPubs
- Costa Rica iti Curlie (iti Ingles)
- Bariweswes ti Costa Rica profile manipud iti BBC News
Wikimedia Atlas iti Costa Rica- Key Dagiti padto ti panagdur-as para iti Costa Rica
- Gobierno ken administrasion
- Casa Presidencial Opisial a website ti presidente Naiyarkibo 2021-10-20 iti Wayback Machine (iti Espaniol)