Mahatma Gandhi: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision
Content deleted Content added
Lam-ang (tungtungan | aramid) m inikkat ti Category:1869 nga ipapasngay; nainayonan ti Category:1869 a panakaipasngay nga inusar ti HotCat |
Lam-ang (tungtungan | aramid) nagnayon |
||
Linia 2:
|image = MKGandhi.jpg
|image_size = 200px
|alt = Ti rup ani Gandhi iti lakay nga umisisem, nga agararamat ti anteohos, ken nagkawes ti puraw a
|birth_name =
|birth_date = {{Birth date|1869|10|2|df=y}}
Linia 33:
Kadagiti kinaudi a tawenna, isu ket saan a naragsakan para iti [[panagbingay iti India]], ni Gandhi ket nagobra a mangipasardeng kadagiti panagpipinnatay a nagbaetan dagiti Muslims ken dagiti Hindu ken Sikh a simron idiay nagbeddengan ti lugar a nagbaetan ti India ken Pakistan. Isu ket napatay idi 30 Enero 1948 babaen ti maysa a Hindu nationalista a pimmanunot a ni Gandhi ket magipagrikna unay kadagiti Muslim ti India. Ti Enero 30 ket napalpaliiw a kas ti [[Aldaw ti Martir (India)|Aldaw ti Martir]] idiay India. Ti pammadayaw a ''Mahatma'' ([[Sanskrit]]: ''[[Mahatma|mahāt̪mā]]'' wenno "Nalatak a Kararua", ket naipakat kaniana idi 1914.<ref name=rajmohan_gandhi_p172>{{citation|last=Gandhi|first=Rajmohan|title=Gandhi: ti lalaki, dagiti tattaona, ken ti imperio|url=http://books.google.com/books?id=FauJL7LKXmkC&pg=PA172||year=2006|publisher=Unibersidad iti California a Pagmalditan||page=172}} Inadaw a sinao: "Dagitipanagtawag idiay Durban ken Verulam ket mangitudo kenni Gandhi a kas maysa a 'Mahatma', 'nalatak a kararua'. Isu ket nasirmata kas maysa a nalatak a kararua gapu ta isu ket nangpatakder kadagiti gapuana dagiti napanglaw. (p 172)"</ref> Idiay India isu ket tinawtawagan pay a ti ''Bapu'' ([[Pagsasao a Gujarati |Gujarati]]: ''bāpuː'' wenno "Ama"). Isu ket naamammoan idiay India a kas ti ''[[Ama iti Pagilian]]'';<ref name="Markovits2006">{{cite book|last=Markovits|first=Claude|title=Un-Gandhian Gandhi|url=http://books.google.com/books?id=30e_maQ2vYQC&pg=PA59||year=2006|publisher=Permanente a Nangisit|isbn=978-81-7824-155-5|page=59}}</ref> ti kasangyna nga 2 Oktubre, ket nailaglagipan idiay a kas ti ''[[Gandhi Jayanti]]'', daytoy ket maysa a [[dagiti piesta idiay India|nailian a piesta]], ken ti sangalubongan akas ti [[Internasional nga Aldaw iti Di-Naranggas]]. Ti pilosopia ni Gandhi ket saan a teoretiko ngem daytoy ket maysa a pragmatismo, a daytoy ket ti, ti panagsanay kadagiti bukodna a prinsipio iti agdama a panawen. No damagen nga agited ti mensahe kadagiti tattao, isu ket agsungbat a, "Ti biagko ket isu ti mensahek."<ref>{{cite book|author=Douglas Allen|title=Ti Pilosopia ni Mahatma Gandhi para iti Duapulo ket Maysa a Siglo|url=http://books.google.com/books?id=bc53Vcr1eRYC&pg=PA34|year=2008|publisher=Lexington Books|page=34}}</ref>
==Nasapa a biag==
[[File:Young Gandhi.jpg|upright|thumb|Ni Gandhi iti kasapaan a naamammoan aladawanna, nga agtawen iti 7, [[circa|c.]] 1876]]
Ni Mohandas Karamchand Gandhi<ref name="Gandhi name">Todd ken Marty (2012), [http://books.google.com/books?id=svxDMQZ7fakC&pg=PA8 pg 8]. ''Ti nagan a Gandhi ket kayatna asaoen ket ti "tiendero", ngem ti ama ni Mohandas ken ti apongna ket politikoda ken saanda a tiendero.''</ref> ket naipasngay idi 2 Oktubre 1869<ref name="Gandhi DOB"/> idiay [[Porbandar]], ti maysa nga aplaya nga ili nga idi ket paset iti [[Bombay a Presidensia]], [[Britani a Raj|Britaniko nga India]].<ref name="Miller2002">Miller (2002), [http://books.google.com/books?id=uiBNJWqtiVcC&pg=PA9 pg 9].</ref> Isu ket naipasngay idiay puonan a pagtaenganna, a naamammoan tattan akas ti [[Kirti Mandir, Porbandar|Kirti Mandir]].<ref name="Majmudar2005">Majumudar (2005), [http://books.google.com/books?id=xM4paHEq5oQC&pg=PA27 pg 27, 28].</ref> Ti amana, ni Karamchand Gandhi (1822–1885), a naipagtagikua ti [[Hindu]] a komunidad ti [[Modh]], ket nagserbi a kas ti ''[[Dewan|diwan]]'' (nagato nga opisial) iti [[Porbandar|Porbander nga estado]], ti maysa abassit a [[naprinsipe nga estado]] idiay [[Ahensia ti Kathiawar]] iti [[Britaniko a Raj|Britaniko nga India]].<ref name="Majmudar2005"/><ref name="Schouten2008">Schouten (2008), [http://books.google.com/books?id=pIoKdTH7KPsC&pg=PA132 pg 132].</ref> Ni apongna ket ni Uttamchand Gandhi, a natawtawagan pay a ni Utta Gandhi.<ref name="Majmudar2005"/> Ti inana, ni Putlibai, a nanipud idiay [[Pranami]] a komunidad ti [[Vaishnava]], ket isu ti maikapat nga asawa ni Karamchand, dagiti tallo nga immuna nga assawana ket pimmusayda iti panagpasngay.<ref name="Tendulkar1951">Tendulkar (1951).</ref> Ti [[Jainismo|Jain]] a kapanunutan ket napigsa a nakaimpluensia kenni Gandhi a naisangsangyan babaen ti inana nga isu ket maysa a napsnek a Jain.<ref name="Savita Singh">{{cite book|last1=Singh|first1=Savita|last2=Misra|first2=Bharati|title=Alternatibo a Gandhi (tomo. 2 : Di-naranggas-A-Maararamid)|url=http://books.google.com/books?id=AF8dWNDBGIQC|year=2005|publisher=Concept Publishing Company|isbn=978-81-8069-124-9|page=110}}</ref><ref name="Veg">Sannuti (2010).</ref>
Dagiti Indiano a klasiko, a naipangpangruna dagiti sarita ni [[Shravan#Kadagiti Hindu nga epiko|Shravana]] ken ari [[Harishchandra]], ket adda dagitoy ti nalatak a impakto kenni Gandhi idi isu ket maysa nga ubing. Iti bukodna nga autobiograpia, inakuna a dagitoy ket nakabati kadagiti saan a maikkat a kapanunutan iti biukodna a panunot. Nga isu ket nagsurat ti: "Nagayuyang kaniak ken tinultuladko a siak ket ni Harishchandra asaankona mabilang." Ti nasapa a bukod a panakainaganan ni Gandhi kadagiti kinapudno ken ayat a kas dagitoy ti kangatuan a pateg ket masurot kadagitoy nga epiko a karakter.<ref name="Sorokin2002">Sorokin (2002), [http://books.google.com/books?id=DGCleCxTkbIC&pg=PA169 pg 169].</ref><ref name="RudolphRudolph1983">Rudolph ken Rudolph (1983), [http://books.google.com/books?id=JsPYNLAU9KYC&pg=PA48 pg 48].</ref>
Idi Mayo 1883, ti agtawen ti 13 a Mohandas ket naiyasawa tiagtawen ti 14 a ni [[Kasturba Gandhi|Kasturbai Makhanji]] (ti umuna anaganna ket kadawyan a naipababab ti "Kasturba", ken ti nadungdungngo a "Ba") iti maysa a [[naurnos a panagasawa|naurnos]] nga [[ubing a panagasawa]], segun kadagiti ugali iti dayta a rehion.<ref name="Mohanty2011">Mohanty (2011).</ref> Iti daytoy a pamay-an, isu ket nakapukaw ti maysa atawen a panagbasa.<ref name="Childhood">Gandhi, (1940). [http://wikilivres.info/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/At_the_High_School Chapter "At the High School"].</ref> Recalling the day of their marriage, a kinunana a maysa idi ket, "Nga awan ti ammomi a panggep ti panagasawa, para tikaniami daytoy ket kasla ti agkawkawes ti baro a bado, mangmangan kadagiti nasamit ken ken agay-ayayam kadagiti kabagianmi." Nupay kasta, a kas idi ti agdakor a tinawtawid, ti katutubo a babai a makiasawa ket nasken nga agnanayonnga agnaed idiay balay ti inana, ken adaywanna ti asawana.<ref name="Husband">Gandhi, (1940). [http://wikilivres.info/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/Playing_the_Husband Chapter "Playing the Husband"].</ref> Idi 1885, idi ni Gandhi ket agtawen ti 15, ti immuna nga anakda ket naipasngay, nge isu ket nagbiag laeng iti mano nga aldaw. Ti ama ni Gandhi, a ni Karamchand Gandhi, ket pimmusay pay idi rugi dayta a tawen.<ref>Gandhi, (1940). [http://wikilivres.info/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/My_Father%27s_Death_and_My_Double_Shame Chapter "Ti Ipupusay ti Amak ken ken ti Doble a Panagbabainko"].</ref>
Ni Mohandas ken Kasturba ken nagannakda ti uppat, amin ket lallaki: ni [[Harilal Gandhi|Harilal]], ket naipasngay idi 1888; ni [[Manilal Gandhi|Manilal]], ket naipasngay idi 1892; ni [[Ramdas Gandhi|Ramdas]], ket naipasngay idi 1897; ken ni [[Devdas Gandhi|Devdas]], a naipasngay idi 1900.<ref name="Mohanty2011"/> Iti tengnga a pagadalanna idiay Porbandar ken ti nagato a pagadalanna idiay [[Rajkot]], ni Gandhi ket saan unay a nasaririt nga estudiante. Isu ket saan a similsileng iti panagdal wenno ti panagay-ayam. Maysa kadagiti termino a reporta ket nagigatad kaniana a kas "nalaing iti Inggles, nasayaat met iti Aritmetika ken nakapsot iti Heograpia; nasingpet, ken saan a nasayaat ti panagsuratna." Naipasana ti [[Matrikulasion|matrikulasion a panag-eksamen]] idiay Kolehio ti Samaldas College in [[Bhavnagar]], Gujarat, with some difficulty. Gandhi's family wanted him to be a [[barrister]] as it would increase the prospects of succeeding to his father's post.<ref name="Preparation">Gandhi, (1940). [http://wikilivres.info/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_I/Preparation_for_England Chapter "Panagisagana para iti Inglatera"].</ref> Idi 1926 ni Manilal Gandhi ket nagiyebkas ti essemna a mangasawa kenni Fatima Gool anak a babai ti maysa a Muslim a Negosiante idiay Abagatan nga Aprika. Ni Gandhi ket napigsa a nagbalakad a saana kayat daytoy, a nagbalballaag a daytoy ket kasupadi nga aramid ken nakaro a makadadael ti karrer ni Manilal. Ti anakna ket saana asinurot daytoy a panunot.<ref>Gandhi (1990) p 304-5</ref>
== Pinagibasaran ==
| |||