|
'''Dagiti sibilian aLaotiano a natnatay''': 20,000 – 200,000*<br>
'''Dagup dagiti sibilian a natnatay:''' 631,000 – 2,500,000<ref name="afp1995">{{cite news |title=20 a Tawtawen kaplasan ti Panaballigi, Dagiti Bietnamis a Komunista ket Agpanpanunotda no Kasanoda nga Agrambak |author=Philip Shenon|first=Philip |last=Shenon |url=http://www.nytimes.com/1995/04/23/world/20-years-after-victory-vietnamese-communists-ponder-how-to-celebrate.html |date=23 Abril 1995 |newspaper=[[The New York Times]] |accessdate=24 Pebrero 2011 }} Ti Bietnamis a gobierno ket opisial a nagtunton ti narusanger a karkulo kadagiti 2 a riwriw a natnatay a sibilian, ngem saanna a biningbingay dagitoy a natay ti nagbaetan ti Amianan ken Abagatan a Bietnam.</ref><br>
'''Total dead''': 1,481,047 - 4,008,047<br>
<nowiki>*</nowiki> ken agibaga dagiti kapagarupan, kitaen ti [[#Dagiti nadangran|Dagiti nadangran]] dita baba<br>
|group="A"|name="start date"}} aginggana ti [[Panakatnag iti Saigon]] odi 30 Abril 1975. Daytoy a gubat ket sinarunona ti [[Umuna nga Indotsina a Gubat]] ken naglabana a nagbaetan ti [[Amianan a Bietnam]], ketn sinopurtaran babaen dagiti [[komunismo|komunista]] a kumaduaanna, ken ti gobierno ti [[Abagatan a Bietnam]], a sinopurtaran babaen ti [[Estados Unidos]] ken dagiti sabsabali a [[kontra-komunismo|kontra-komunista]] a pagpagilian.<ref>{{cite web |publisher=Encyclopædia Britannica |title=Bietnam a Gubat |quote=Kabayatan a, ti Estados Unidos, ti milisiana ket desmoralisado ken dagiti sibilian nga elektorado ket naunegda a nabingbingay, ket nagrugida kadagiti pamay-an a panakaawat ti panaapaay ti kaatddogan ken kaaduan ti nagsuppiat a gubat|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/628478/Vietnam-War |accessdate=5 Marso 2008}}</ref> Ti [[Viet Cong]] (makunkuna pay a ti Sangauanag ti Nailaina Panagwayawaya, wenno NLF), ti maysa a nalagan a naarmasan nga Abagtana Bietnam a tinengtengngel ti komunista a [[sapasap a sanguanan]], ket kaaduan a nakilablaban ti maysa a [[gerilia a pannakigubatan|gerilia agubat]] a sumuppiat kadagiti konta-komunista a pursa iti dayta a rehion. Ti [[Buyot dagiti Tattao ti Bietnam]] (Buyot ti Amianan a Bietnam) ken nakisinnupiat kadagiti kaaduan a [[kadawyan a pannakigubatan|kadawyan a gubat]], nga adda dagiti panawen nagitalek kadagiti dadakkel a unit iti gubatan. Ti E.U. ken dagiti puersa ti Abagatan a Bietnam ket nagitaltalekda kadagiti [[Supremasia ti angin]] ken ti agparmek a kabilegan tapno agaramid kadagiti [[agbiruk ken dadaelen]] nga operasion, a mairaman dagiti [[Buyot|puersa ti daga]], [[artileria]], ken dagiti [[panagpunta manipud ti tangatang]].
Ti panakakita ti gobierno ti E.U. ti panakibiang ti daytoy a gubat ket ti kasla dalan a panagpawil ti panagraut dagiti [[komunista]] iti Abagatan a Bietnam a kas paset ti nalawlawa nga estratehia iti [[panaglas-ud]]. Ti gobierno ti Amianan a Bietnam ken Viet Cong ket nakitkitada daytoy a siuppiat a kas maysa a [[kolonial a gubat]], nga immuna a nilabanan a maisuppiat ti [[Pransia]], a sinuportaran babaen ti Estados Unidos, ken kalpasan daytoy ti suppiatan a maipapapn ti Abagatn a Bietnam, a daytoy ket naipanunotanda a kas [[tirtiris nga estado]] ti Estados Unidos .<ref>{{cite web|author=Digital History, Steven Mintz |url=http://www.digitalhistory.uh.edu/modules/vietnam/index.cfm |title=The Vietnam War |publisher=Digitalhistory.uh.edu|accessdate=31 October 2011}}</ref> Dagiti Amerikano nga [[agbalbalakad a milisia]] ket simmangpetda idi idayidiay [[Pranses nga Indotsina]] a nangrugi idi 1950. Ti panakairaman ti Estados Unidos ket kimmaro idi kasapaan ti 1960, nga dagiti kaadu ti tropa ket natriple idi 1961 ken natriple manen idi 1962.<ref>[http://25thaviation.org/facts/id430.htm Dagiti Estadistika ken Kinapudno I ti Bietnam a Gubat], sapot a pagsaaadan ti Maika-25 nga Abiasion a Batalion.</ref> Dagiti [[Milisia nga organisasion|pananakigubat a unit]] ti Estados Unidos ket nagrugida a naibaniaga idi 1965. Dagiti operasio ket naigay-at kadagiti internasional a pagbeddengan, a dagitoy ket nakaro a binomba ti Laos ken Cambodia. Ti Amerikano a panakairaman ti daytoy a gubat ket kimmaro idi 1968, itipanawen ti [[Tet Offensive|Tet a Panagraut]]. Kalpasan daytoy, dagiti puersa ti daga ti Estados Unidos ket naininutda a naikkat a kas paset ti annuroten a naamammoan a kas ti [[Vietnamisasion]]. Uray pay no ti [[Paris a Panagtunos ti kappia]], a pinirmaan dagiti amina nairaman idi Enero 1973, ti panakilablaban ket nagtutuloy.
Ti panakairaman ti Estados Unidos ket naigibus idi 15 Agosto 1973 a aks nagbanagan ti [[Case–Church Panagpasayaat]] nga impasa ti Kongreso ti Estados Unidos.<ref>Kolko, Gabriel ''Anatomia iti Gubat'', pp. 457, 461 ff., ISBN 1-898876-67-3.</ref> Ti [[Panakatnag iti Saigon|panakatiliw iti Saigon]] babaen dagiti Buyot dagiti Tattao iti Bietnam idi Abril 1975 ket nangmarka daytoy ti gibus ti gubat, ken ti Amianan ken Abagatan a Bietnam ket napagkaykaysa ti simmaruno a tawen. Ti gubat ket gapuanan ti adu a bayad iti termino dagiti nadangran (kitaen ti [[Dagiti nadangran ti Bietnam a Gubat]]). Dagiti karkulo ti bilang dagiti soldado ti Bietnam ket dagiti sibilian anatnatay ket agdumaduma manipud ti basbassit a maysa a riwriw<ref>Charles Hirschman et al., "Dagiti nadangran a Bietnamis idi Panawen ti Amerikano a Gubat: Baro a Karkulo," Panagrepaso ti Populasion ken Panagrang-ay, Disiembre 1995.</ref> aginggan ati adadu ngem tallo a riwriw.<ref name="afp1995">{{cite news |title=20 a Tawtawen Kalpasan ti Panagballigi, Dagiti Bietnamis a Komunista ket Agpanpanunotda no Kasanoda nga Agrambak |author=Philip Shenon|first=Philip |last=Shenon |url=http://www.nytimes.com/1995/04/23/world/20-years-after-victory-vietnamese-communists-ponder-how-to-celebrate.html |date=23 Abril 1995 |newspaper=[[The New York Times]] |accessdate=24 Pebrero 2011 }}</ref><ref>Associated Press, 3 Abril 1995, "Ti Bietnam ket agkunkuna a 1.1 a Riwriw dagiti Natnatay a Nakilablaban Para iti Amianan."</ref> Addda ti 200,000–300,000 a [[Tattao a Khmer|Kambodiano]],<ref name="Heuveline, Patrick 2001">Heuveline, Patrick (2001). "Ti Demograpiko a Panagusig iti Mortalidad idiay Kambodia." Iti Napilit a Panagtalaw ken Mortalidad, eds. Holly E. Reed ken Charles B. Keely. Washington, D.C.: Nailian nga Akademia a Pagmalditan.</ref><ref name="Marek Sliwinski 1995">Marek Sliwinski, Le Génocide Khmer Rouge: Une Analyse Démographique (L'Harmattan, 1995).</ref><ref name="Banister, Judith 1993">Banister, Judith, ken Paige Johnson (1993). "After the Nightmare: The Population of Cambodia." In Genocide and Democracy in Cambodia: The Khmer Rouge, the United Nations and the International Community, ed. Ben Kiernan. New Haven, Conn.: Unibersidad ti Yale a Panagadadal ti Anagatan a daya nga Asia .</ref> 20,000–200,000 [[Tattao a Lao|Laotiano]],<ref>Warner, Roger, [[Punpuntaan ti Bulan (libro)|Punpuntaan ti Bulan]], (1996), pp366, nagkarkulo ti 30,000 a Hmong.</ref><ref>Obermeyer, "Limapulo a tawtawen dagiti natnatay ti naranggas a gubat manipud ti Bietnam aginggana ti Bosnia", ''Medisina a Warnakan ti Britaniko,'' 2008, nagkarkulo ti 60,000 a dagup.</ref><ref>T. Lomperis, ''Manipud ti Gubat dagiti Tattao aginggan ti Panagturay dagiti Tattao,'' (1996), nagkarkulo ti 35,000 a dagup.</ref><ref>Small, Melvin & Joel David Singer, ''Agresorta kadagiti Armas: Internasional ken Sibil a Gubagubat 1816–1980'', (1982), nagkarkulo ti 20,000 a dagup.</ref><ref>Taylor, Charles Lewis, ''Ti Libro ti Lubong iti Politiko a Sosial a Pangituduan,'' nagkarkulo ti 20,000 a dagup.</ref><ref>Stuart-Fox, Martin, ''Pakasaritaan iti Laos,'' nagkarkulo ti 200,000 babaen idi 1973.</ref> ken 58,220 a kamkamen dagiti serbisio ti Estados Unidos ket natnatay pay iti daytoy a suppiat.{{#Tag:Ref|Dagiti bilang ti 58,220 ken 303,644 para kadagiti natnatay ti E.U. ken nasugsugatan ket nanipud ti Departamento iti Salaknib Statistical a Dibision ti Panagusi ti Pakaammo (SIAD), Defense Manpower Data Center, ken nanipud pay idiay Departamento dagiti Beterano ti kipudno apapel a napetsaan ti Mayo 2010<ref>{{cite report |date=26 Pebrero 2010 |title=Dagiti Gubat ti Amerika |url=http://www1.va.gov/opa/publications/factsheets/fs_americas_wars.pdf |publisher=Departamento ti Beterano a Panakibiang |month=Mayo |Year=2010}}</ref> ti CRS ([[Serbiso ti Kongreso a Panagsukisok]]) Reporta para iti Kongreso, Amerikano a Gubat ken dagiti Nadangran ti Milisia nga Operasion: Dagiti Listaan ken Estadistika, napetsaan ti 26 Pebrero 2010,<ref>{{cite report |date=26 Pebrero 2010 |title=Amerikano a Gubat ken dagiti Nadangran ti Milisia nga Operasion: Dagiti Listaan ken Estadistika |url=http://www.fas.org/sgp/crs/natsec/RL32492.pdf |author1=Anne Leland |author2=Mari–Jana "M-J" Oboroceanu |publisher=Serbiso ti Kongreso a Panagsukisok}}</ref> ken ti libro a Kriso a Bietnam: Panaglaplagip ti Inpateria a Teniente.<ref>{{Harvnb|Lawrence|2009|pp=[http://books.google.com/books?id=CxtJ56I2cjMC&pg=PA65 65], [http://books.google.com/books?id=CxtJ56I2cjMC&pg=PA107 107], [http://books.google.com/books?id=CxtJ56I2cjMC&pg=PA154 154], [http://books.google.com/books?id=CxtJ56I2cjMC&pg=PA217 217]}}</ref> Adda dagiti sabali a nagtaudan nga agited kadagiti sabali a bilang (a kas ti 2005/2006 a dokumentario a ''Puso iti Kasipngetan: Dagiti Kronika ti Bietnam a Gubat 1945–1975'' a nagdakat iti daytoy nga artkulo ket agited ti bilang iti 58,159 a natnatay ti E.U.,<ref name="aaron">{{cite video |people = Aaron Ulrich (editor); Edward FeuerHerd (nagpatpataud ken direktor) |date=2005 & 2006 |title = Puso iti Kasipngetan: Dagiti Kronika ti Bietnam a Gubat 1945–1975 |format = Box set, Color, Dolby, DVD-Video, Full Screen, NTSC, Dolby, Vision Software |medium = Dokumentario|publisher = Koch Vision |time = 321 a minuto |isbn = 1-4172-2920-9 }}</ref> ken ti 2007 libro a ''Annak a Lallaki ti Bietnam'' ket agited ti bilang iti 58,226)<ref>Kueter, Dale. ''Annak a Lallaki ti Bietnam: Para kadagiti dadduma, ti Gubat ket Saan pay a Nalpas.'' AuthorHouse (Marso 21, 2007). ISBN-13: 978-1425969318</ref>|name=USd&w|group=A}}
==Anotasion==
|
