Leo Tolstoy: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

|caption = Ni Tolstoy a naretrato idiay asienda ti [[Yasnaya Polyana]] idi Mayo 1908 babaen ni [[Sergey Prokudin-Gorsky]]. Ti is-isu anga naamammoanammo a kolor a retrato ti mannurat.

Ni '''Lev Nikolayevich Tolstoy''' ({{lang-ru|Лев Никола́евич Толсто́й}}, {{IPA-ru|lʲev nʲɪkɐˈlaɪvʲɪtɕ tɐlˈstoj|pron|Ru-Lev Nikolayevich Tolstoy.ogg}}; naamammoanammo tikadagiti [[Anglosperio]]agsasao iti Ingles a kas ni '''Leo Tolstoy''') (Septiembre 9, 1828 &ndash; Nobiembre 20, 1910<ref>[[Dagiti Daan nga Estilo ken Baro nga Estilo a petsa|Daan nga Estilo apetsa]] Agosto 28, 1828 &ndash; Nobiembre 7, 1910.</ref>) ket maysa idi a [[Tattao a Ruso|Ruso]] a mannurat a kaaduan a nagsursurat kadagiti [[nobelal]] ken dagiti [[ababa a sarita]]. Iti naladaw a kabibiag, isu ket nagsurat pay kadagiti [[pabuya (teatro)|pabuya]] ken dagiti [[salaysay]]. Ti dua a kadayegan nga obrana, ket dagiti nobel ati ''[[Gubat ken Kappia]]'' ken ''[[Anna Karenina]]'', ket nabigbigan a kas ti dua a kalatakan anobelaa nobela iti amin a panawen ken ti kapantokan ti [[literario a realismo|realista a piksion]]. Adu kadagiti nangipanpanunot kenni Tolstoy a maysa kadagiti kalatakan a nobelista ti lubong.<ref>{{cite news| url=http://www.guardian.co.uk/global/2010/jan/06/leo-tolstoy-greatest-writer | location=Londres | work=The Guardian | title=Ni Tolstoy ti klatakan amannurata mannurat iti amin a panawen? | date=Enero 6, 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.csmonitor.com/Books/Book-Reviews/2010/0504/Sophia-Tolstoy-A-Biography |title=Sophia Tolstoy: Ti Biograpia |publisher=CSMonitor.com |date=2010-05-04 |accessdate=2012-03-14}}</ref> Ni Tolstoy ket naamammoanammo pay para kadagiti komplikado ken pradokso a personalidadna ken para ti nangato a moralistiko ken asetiko a pamanunotan, nga inamponna kalpasan ti moral a didigra ken naikararuan a panakariingpannakariing idi panawen ti 1870, a kalpsanna ket nagbalin pay a nalaglagipan a kas maysa a [[Moral a panagrason|moral nga agpanpanunot]] ken [[sosial nga agrepreporma]].

Ti literal a panangipatarusna kadagiti etiko a insursuro ni [[Hesus]], a naipatengngaan ti [[Sermon idiay Bantay]], ket nangipuonan kaniana ti naladaw a kabibiagna a nagbalin a maysa a nasged a [[Kristiano nga anarkismo|Kristiano nga anarkista]] ken [[anarko-pasipista]]. Dagiti kapanunotanan iti di naranggas a resistansia, ket naiyebkas kadagiti obra a kas ti ''[[Ti Pagarian ti Dios ket Adda Kenka]]'', ket adda dagitoy ti mangliwengliweng nga impakto kadagiti nagitayyekan kadagiti maika-20 a siglo a pigura a kas ni [[Mohandas Karamchand Gandhi|Mohandas Gandhi]]<ref name=ResistNotEvil>[http://www-ee.stanford.edu/~hellman/opinion/Resist_Not.html Martin E. Hellman, ''Labanam a kas saan a Diablo'' iti ''Lubong nga Awan Ranggas'' (Arun Gandhi ed.), M.K. Gandhi nga Instituto, 1994], naala idi Disiembre 14, 2006</ref> ken ni [[Martin Luther King, Jr.]]<ref>{{cite book | last = King, Jr. | first = Martin Luther | coauthorsauthor2 = Clayborne Carson, et al | title = DagitiPappapel ni Martin Luther King, Jr., Tomo V: Pangrugian ti Baro a Dekada, Enero 1959&nbsp;– Disiembre 1960 | publisher = Unibersidad ti California a Pagmalditan | year = 2005 | page = 149, 269, 248 |url = http://books.google.com/books?id=TU_HozbJSC8C&pg=PA269 | isbn = 0-520-24239-4 }}</ref>

[[Papeles:Lev Nikolayevich Tolstoy 1848.jpg|thumb|left|Ni Tolstoy idi agedadagtawen ti 20, 1848]]

Ni Tolstoy ket naipasngay idi idiay [[Yasnaya Polyana]], ti asienda ti pamiliana idiay rehion ti [[Tula, Rusia|Tula]] iti Russia. Dagiti pamilia a [[Tolstoy (pamilia)|Tolstoy]] ket nalatak a naamaamuan iti daan a [[Ruso a nobilidad]]. Isuna ti maikapat kadagiti lima nga annak ni [[Konde]] Nikolai Ilyich Tolstoy, maysa a beterano iti [[Pranses a panagraut iti Rusia|Patriotiko a Gubat iti 1812]], ken ni Kondesa Mariya Tolstaya (Volkonskaya). Dagiti nagannak kenni Tolstoy ket pimmusayda idi isu ket ubing pay laeng, isungaisu nga isu ken dagiti kakabsatna ket pinadsakkel dagiti kabagianda. Idi 1844, isuna ket nangrugi a nagadadal iti linteg ken dahgiti oriental a pagsasao idiay [[Unibersidad ti Kazan]]. Dagiti nangisursuro kaniana ket ket inbagbagada nga isu a kas "a saan ken dina kinayat ti agadal."<ref>{{cite web |url=http://www.macmillanreaders.com/wp-content/uploads/2010/08/ads.leotolstoy.pdf |title=Sabanas ti Datos ti Mannurat, Macmillan Readers |publisher=Macmillan Publishers Limited |accessdate=Oktubre 22, 2010}}</ref> Ni Tolstoy ket pinanawanna ti unibersidad iti tengnga dagiti panagadadalna, nagsubli idiay Yasnaya Polyana ken kaaduan a naggigian idiay Moscow ken [[San Petersburgo]]. Idi 1851, kalpasan ti pannkaala kadagiti adu nga utan iti panagsugsugal, isuna ken kaduana ti kasatna alalaki ket napanda idiay [[Kaukaso (heograpiko a rehion)|Kaukaso]] ken timmiponda iti [[Imperial a Buyot ti Rusia|buyot]]. Iti daytoy idi a panawen nga isu ket nangrugrugi a nagsursurat.

Ti panagbalbaliwna manipud ti maysa a di nasayaat a panagbibiag ken priblihio ti kagimongana a mannurat iti di naranggas ken espiritual nga anarkista kadagiti naududinaud-udi nga aldawna ket inyeg babaen dagiti panagpadpadasna iti buyot ken dagiti pay dua a panagbanbaniagana iti lawlaw ti Europa idi 1857 ken 1860–61. Dagiti dadduma pay a simmurot iti daytoy a dalan ket ni [[Alexander Herzen]], [[Mikhail Bakunin]], ken ni [[Peter Kropotkin]]. Idi las-ud ti panagbisitana idi 1857, ni Tolstoy ket nakasaksi idi ti publiko a panagpapatay idiay Paris, ti maysa a traumatiko a padas a mangmarka ti kamin a kabibiagna. Iti panagsursurat ti iti gayyemna a ni [[Vasily Botkin]]: "Ti kinapudno ket ti Estado ket maysa a kumplot a nadaremdem a saan laeng a managal ti gundaway, ngem iti amin ket padaksenna dagiti umilina ... Isunga, Saanakton nga agserbi ti aniaman a gibierno iti aniaman a lugar."<ref>A. N. Wilson, ''Tolstoy'' (1988), p. 146</ref>

Naregreggetan iti kinagagar, ni Tolstoy ket nagsubli idiay Yasnaya Polyana ken nangbagon kadagiti sangapulo ket tallo nga eskuela para kadagiti annak ti adipenna, iti nakaibatayan kadagitipamunganayankadagiti pamunganayan ni Tolstoy a nailawlawag iti bukodna a salaysay idi 1862 "Ti Eskuela idiay Yasnaya Polyana".<ref>{{cite book | last = Tolstoy | first = Lev N. | coauthorsauthor2 = Leo Wiener, agipatpatarus ken editor | title = Ti Eskula idiay Yasnaya Polyana – Dagiti Kompleto nga Obra ni Konde Tolstoy: Dagiti Pangiyadal nga Artikulo. Linen-Measurer, Tomo IV | publisher = Dana Estes & Company | year = 1904 | page = 227 | url = http://books.google.com/books?id=4cQnAAAAYAAJ&pg=PA227 }}</ref> Dagiti panagsubsubok ti edukasion ni Tolstoy ket ken saan a nagpaut, gapu ti panariribok babaen ti [[Ruso nga Imperio|Tsarista]] a sekreto a polis. Nupay kastar, a kas maysa a dagus a kasaruno ti [[Summerhill nga Eskuela]] ni [[A. S. Neill]], thi eskuela idiay Yasnaya Polyana<ref>{{cite book | last = Wilson | first = A.N. | title = Tolstoy | publisher = Norton, W. W. & Company, Inc. | year = 2001 | page = xxi | url = http://books.google.com/books?id=imYmH8myBUsC&pg=PR19 | isbn = 0-393-32122-3 }}</ref> ket mabalin a mangikeddeng a mangtunton daytoy nga isu ti immuna a kas pagarigan iti maysa a nalawaganalawag a teoria iti demokratiko nga edukasion.

[[Papeles:Leo Tolstoy's Museum in Moscow, winter view.jpg|thumb|right|Ti naggigianan a balay ni Tolstoy idiay Moscow a naggiginanada idi iti tiempo ti kalamiisanpanaglalam-ek]]

Idi 23 Septiembre 1862, ket inasawana ni [[Sophia Tolstaya|Sophia Andreevna Behrs]], nga isu idi ket 16 a tawtawen nga ububing kanaian ken ti maysa nga anakaanak a babai ti mangngagas iti korte. Tinawtawagan isuna iti Sonya, ti naiyababa iti Ruso iti Sofya, babaen ti pamiliana ken dagiti gayyemna.<ref name=nyt>Susan Jacoby, "Ti Asawa ti maysa a Henio" (Abril 19, 1981) ''[[The New York Times]]''</ref> Add dagiti tallopulo ket tallo nga annakda<ref>Feuer,Kathryn B. ''Ni Tolstoy ken ti Taudan ti Gubnat ken Kappia'', Unibersidad ti Cornell a Pagmalditan, 1996, ISBN 0-8014-1902-6</ref>:

Ti pannakiasawa ket namarkaan idi ununana babaen ti seksual a regget ken derrep a di managrikna idi ni Tolstoy, idi rabii a masakbayan ti pannagkallaysana, intedna ti diariona a nangisalsalaysay kadagiti seksual a napalabasna ken iti kinapudno a ti maysa nga adipennaaadipenna idiay asiendana ket nangipasnagay iti maysa nga anakana a lalaki.<ref name=nyt/> Urayno isu daytoy, ti nasapa a biagda a nagassawa ket naragsak ken nangpalubos kenni Tolstoy ti kawayaan a nagsurat ti ''Gubat ken Kappia'' ken ti ''Anna Karenina'' a ni Sonya ti nagtigtignay a kas ti sekretariana, nangipaspasingked a nagbasbasa ken nangimaton ti pinasia.<ref name=nyt/> Nupay kasta, ti kinaudi a kimmadduanda a panagbiag a kas inpalplawaginpalpalawag babaen ni [[A. N. Wilson]] ket maysa kadagiti kaladingitan iti literario a pakasaritaan. Ti relasion ni Tolstoy iti asawana ket nadadael kadagidi pammatina ket immad-adu a nagbalbalin a radikal. Daytoy ti nagpabalin kaniana a nanglikud kadagiti tinawtawid ken nasapulanna a kabaknang, a mairaman ti panangitalikudanna kadagiti karbengan ti kopia dagiti nasapsapa nga obrana.