Imperio a Gupta
Ti Imperio a Gupta (Sanskrito: गुप्त साम्राज्य, Gupta Sāmrājya) ket maysa idi a taga-ugma nga Indiano nga imperio nga adda idi agarup a 320 aginggana idi 550 CE ken nangsakup ti kaaduan ti Indiano a Subkontinente.[1] Daytoy ket binangon babaen ni Maharaja Sri Gupta, ti dinastia ket modelo ti maysa a klasiko a sibilisasion.[2] Ti kappia ken kinarang-ay a napartuat babaen ti panangidaulo dagiti Gupta ket nangpakabael ti panagsukimat kadagiti sientipiko ken artistiko a gangandat.[3] Daytoy a paset ti panawen ket tinawtawagan a kas ti Nabalitokan a Panawen ti India[4] ket namarkaan daytoy idi babaen ti adu a inbension ken naduktalan iti siensia, teknolohia, inhennieria, arte, dialektiko, literatura, lohika, matematika, astronomia, relihion ken pilosopia a nagpasingked dagiti elemento a sapasap ng ammo a kas ti Hindu a kultura.[5] Chandra Gupta I, Samudra Gupta ti Natan-ok, ken Chandra Gupta II ti Natan-okt ket isu dagitoy idi kadagiti kalatakan a nagturturay ti Gupta a dinastia.[6] Ti maika-4 a siglo CE a daniw ti Sanskrito a Kalidasa, ket nangpadayaw kadagiti Gupta a nagparukma kadagiti agarup a duapulo ket maysa a pagarian, iti uneg ken ruar ti India, a mairaman ti pagarian dagiti Parasika (Persiano), dagiti Huna, dagiti tribu ti Kambojas a mabirukan idiay laud ken daya dagiti Oxus a ginget, dagiti Kinnaras, Kirata ken dadduma pay.[7]
Imperio a Gupta | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 320 CE–tawtawen ti 600 CE | |||||||||||||||||
 Imperio a Gupta 320 – 600 CE | |||||||||||||||||
| Kapitolio | Pataliputra | ||||||||||||||||
| Sapasap a sasao | Sanskrito | ||||||||||||||||
| Relihion | Hinduismo Budismo | ||||||||||||||||
| Gobierno | Monarkia | ||||||||||||||||
| Maharajadhiraja | |||||||||||||||||
• 240 a tawtawen–280 a tawtawen | Sri-Gupta | ||||||||||||||||
• 319–335 | Chandragupta I | ||||||||||||||||
• 540–550 | Vishnu Gupta | ||||||||||||||||
| Historikal a panawen | Taga-ugma a pakasaritaan | ||||||||||||||||
• Pannakabangon | 320 CE | ||||||||||||||||
• Nawaswas ti pannakabangon | tawtawen ti 600 CE | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Parte ita nga aldaw ti |  India Pakistan Banglades Nepal | ||||||||||||||||
Ti kangatuana puntos daytoy a kultural a kreatibidad ket dagiti napintas nga arkitekto, eskultura ken pinintaan.[8] Ti Gupta a paset ti panawen ket nagpataud kadagiti eskolar a kas ni Kalidasa, Aryabhata, Varahamihira, Vishnu Sharma ken Vatsyayana a nakaaramid kadagiti adu a panagrang-ay kadagiti adu nga akademiko a lugar a pagobraan.[9][10] Ti siensia ken politikal nga administrasion ket nakaabot ti kinangato idi las-ud ti Gupta a panawen.[11] Ti napigsa a panakaibedbed ti panaglaklako ket nangpakabael ti rehion a kas maysa a nangruna a sentro ti kultura ket nangidisso ti rehion a kas ti kuartel a nangimpluensia kadagiti asideg a pagarian ken dagiti rehion idiay Burma, Sri Lanka, ken Abagatan a daya nga Asia.[12]
Dagiti kasapaan a magun-od nga Indiano nga epiko ket naipagpagarup a naisursurat iti lawlaw ti daytoy a paset ti panawen. Ti imperio ket nagin-inut a naapday gapu kadagiti nadumaduma a banag a kas ti kaadu a pannakapukaw ti teritorio ken imperial a turay a gapuanan babaen ti kabukbukodanda a pannakiringringgor ken panagraut babaen dagiti tattao a Huna manipud idiay Tengnga nga Asia.[13] Kalpasan ti panakarebba ti Imperio a Gupta idi maika-6 a siglo, ti India idi ket tinurayan manen babaen dagiti nadumaduma a rehional a pagarian. Ti bassit a linia ti Gupta a sangkaputotan a nagtultuloy a nagturay ti Magadha kalpasan ti pannakadadael ti imperio. Dagitoy a Gupta ket dimteng nga inikkat baben ti nagturay ti Vardhana a niHarsha Vardhana, nga isu ti nangbangon ti maysa nga imperio iti umuna agudua ti maika-7 a siglo.
Taudan dagiti Gupta
urnosenSegun kadagiti adu a historiador, ti Imperio a Gupta ket maysa idi a Vaisia a dinastia.[14][15] Ti historiador a ni Ram Sharan Sharma ket nangiyunay-unay a dagiti Vaisia a Gupta "ket nagparang a kas maysa a reaksion kadagiti mangirurumen nga agturturay".[16] A.S. Altekar, ti maysa a historiador ken arkeologo, a nagsursurat kadagiti adu a libro iti Gupta a sensilio,[17] Ken naikedkeddeng pay a ti kasta kadagiti Gupta a kas Vaisia iti batayan ti taga-ugma nga Indiano a teksto iti linteg, a nangibagbaga ti nagan a nangipatpatingga iti Gupta para iti kameng iti Vaisia a kasta. SEgun ti historiador a ni Michael C. Brannigan, ti ibabangon ti Imperio a Gupta ket maysa kadagiti kadayegan a panaglabsing iti kasta a sistema iti taga-ugma nga India.[15]
Ni Fa Xian ket isu idi ti immuna kadagiti Insik a peregrino a nangbisista ti India idi las-ud ti panagturay ti Gupta nga emperador a ni Chandragupta II. Isu ket nangrugrugi ti panagbanniagana manipud idiay Tsina idi 399 CE ken naabutna ti India isi 405 CE. Idi las-ud ti panaggianna idiay India aginggana idi 411 CE, isu idi ket nagperegrino idiay Mathura, Kanauj, Kapilavastu, Kushinagar, Vaishali, Pataliputra, Kashi ken Rajgriha ken nangararamid kadagiti naannad a panagpalpaliiw a maipanggep kadagiti kasasaad ti imperio. Ni Fa Xian ket naay-ayatan idi gapu ti kinaalumaymay ti administrasion. Ti Panagdusa a Kodigo idi ket naalumaymay ken dagiti panagbasol ket dinusa babaen ti laeng ti multa. Manipud kadagiti panaglaglagipna, ti Imperio a Gupta ket narang-ay idi a paset ti panawen, aginggana idi nadadael ti Roma-Tsina nga aksis ti pagtagilakuan idi natuang ti Han a dinastia, dagiti Gupta ket agpayso a nagrang-ayda idi.
Dagiti nota
urnosen- ^ Gupta a Dianstia – MSN Encarta. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-10-29. Naala idi 2012-11-27.
- ^ Ti Gupta a Dinastia ken Imperio. Fsmitha.com. Naala idi 2011-11-21.
- ^ India – Napakaisaritaan a Nakaidission – Ti Klasiko a Panawen – Gupta ken Harsha Naiyarkibo 2015-10-18 iti Wayback Machine. Historymedren.about.com (2010-06-17). Naala idi 2011-11-21.
- ^ GUPTA A DINASTIA, NABALITOKAN A PANAWEN TI INDIA. nupam.com
- ^ Taga-ugma nga India. Ti Panawen dagiti Gupta. wsu.edu
- ^ Imperio a Gupta idiay India, ti arte iti Imperio a Gupta, pakasaritaan ti India – India Naiyarkibo 2017-07-29 iti Wayback Machine. Indianchild.com. Naala idi 2011-11-21.
- ^ Raghu Vamsa v 4.60–75
- ^ Gupta a dinastia (Indiano a dinastia). Britannica Online Encyclopedia. Naala idi 2011-11-21.
- ^ Mahajan, p. 540
- ^ Gupta a dinastia: imperio idi maika-4 a siglo. Britannica Online Encyclopedia. Naala idi 2011-11-21.
- ^ Ti Imperio a Gupta ti India | Chandragupta I | Samudragupta. Historybits.com (2001-09-11). Naala idi 2011-11-21.
- ^ Panaglaklako | Ti Sarita ti India – Galeria ti Ladawan. PBS. Naala idi 2011-11-21.
- ^ Agarwal, Ashvini (1989). Ibabangon ken Panakatnag dagiti Imperial a Gupta, Delhi:Motilal Banarsidass, ISBN 81-208-0592-5, pp.264–9
- ^ Nehra, R.K. Ti Hinduismo ken ti Sabali a Pamamti ti Milisiana. Lancer Publishers, 2010. Naala idi 2012-08-25.
- ^ a b Brannigan, Michael C. Panagar-aramid ti Katimbengan: Ti Pangyuna iti Tradisional nga Asian a Patpateg. Rowman & Littlefield, 2010. Naala idi 2012-08-25.
- ^ Sharma, R.S. Nasapa a Mediebal a Kagimongan ti Indian: Ti Panagadal iti Peudalisasion. Books.google.co.in. Naala idi 2012-06-06.
- ^ Listaan dagiti pablaak ni Altekar iti Open Library.
Dagiti nagibasaran
urnosen
- Harle, J.C., The Art and Architecture of the Indian Subcontinent, 2nd edn. 1994, Yale University Press Pelican History of Art, ISBN 0300062176
- Majumdar, R.C. (1977). Ancient India, New Delhi:Motilal Banarsidass, ISBN 81-208-0436-8
- Raychaudhuri, H.C. (1972). Political History of Ancient India, Calcutta: University of Calcutta ISBN 1-4400-5272-7
- Shiv Chhatrapati 14 Pebrero2013 @ 5:43 pm
- Tej Ram Sharma (1978). Personal and geographical names in the Gupta inscriptions. Concept Publishing Co., Delhi.
Adu pay a mabasbasa
urnosen- Andrea Berens Karls & Mounir A. Farah. World History The Human Experience.
Dagiti akinruar a silpo
urnosen
Dagiti midia a mainaig iti Imperio a Gupta iti Wikimedia Commons
- Frontline nga Artikulo iti Arte ti Gupta a Paset ti Panawen
- Regents Prep:Sangalubongan a Pakasaritaan: Nabalitokan a Panpanawen:Imperio a Gupta Naiyarkibo 2008-12-17 iti Wayback Machine
- Sinursuratan dagiti Gupta ken dagiti kontemporarioda Naiyarkibo 2015-09-24 iti Wayback Machine
- Dagiti Sensilio ti Imperio a Gupta Naiyarkibo 2020-12-02 iti Wayback Machine