Latitud
Iti heograpia, ti latitud (φ) ket ti heograpiko a koordinato a manginagan ti puesto ti amianan-abagatan iti punto ti rabaw ti Daga. Ti latitud ket maysa nga agnggulo (naipalawag dita baba) a sumakop manipud iti 0° iti Ekuador aginggana iti 90° (Amianan wenno Abagatan) kadagiti ungto. Dagiti natalinaay a linia ti latitud, wenno dagiti paralelo, ket mapan iti daya-laud a kas dagiti sirkulo a paralelo iti ekuador. Ti latitud ket inus-usar a kakuyog ti longitud tapno mainaganan ti husto a lokasion dagiti langa iti rabaw ti Daga. Dagiti dua nga agpang ti abstraksion ket inus-usar iti panangipalawag kadagitoy a koordinato. Iti umuna nga addang ti pisikal a rabaw ket naimodelo iti geoid, ti rabaw nga aproksimado ti natimbeng a pantar ti baybay kadagiti taaw ken dagiti pannakaitultuloyna babaen dagiti masa ti daga. Ti maikadua nga addang ti aproksimado ti geoid babaen ti matematiko a nalaklaka a reperensia ti rabaw. Ti kalakaan a pagpilian para iti reperensia ket ti espera, ngem ti geoid ket hushusto a naimodelo iti maysa nga elipsoide. Dagiti panangipalawag ti latitud ken longitud kadagiti kasta a reperensia ti rabaw ket naisalaysay kadagiti sumaganad a paset. Dagiti linia ti natalinaay a latitud ken longitud ket agkuyogda a mangbukel ti gratikula iti reperensia ti rabaw. Ti latitud ti punto iti pudno a rabaw ket isu ti maitunos a punto iti reperensia ti rabaw, ti pakaitunosan ket ti paraigid ti normal iti reperensia ti rabaw a lumabas babaen ti punto iti pisikal a rabaw. Ti latitud ken longitud no agkuyogda nga adda met dagiti espesipikasion iti katayag ket buklen ti sistema ti heograpiko a koordinato a kas naipalawag iti espesipikasion ti pagalagadan ti ISO 19111.[1]
Gapu ta adu met dagiti nadumaduma nga elipsoide a reperensia ti latitud iti langa iti rabaw ket saan a naisangayan: daytoy ket inyunay-unay ti pagalagadan ti ISO a nangibagbaga a "no awan ti napno nga espisipikasion iti sistema ti reperensia ti koordinato, dagiti koordinato (isu ti latitud ken ti longitud) ket saan dagitoy a nalawag no nasayaat ken awan kaibuksilanna no madi". Daytoy ket nasayaat unay nga importante kadagiti umiso a panangipakat, kas iti GPS, ngem iti kadawyan a panagusar, a ti nasayaat a pannaka-umiso ket saan a nasken, ti elipsoide ket kadawyan a saan a naibagbaga.
Kadagiti Ingles a teksto ti anggulo ti latitud , a naipalawag dita baba, daytoy ket kadawyan a naibagbaga babaen ti bassit a letra iti Griego ti phi (φ wenno ɸ). Daytoy ket narukrukod kadagiti grado, minminuto ken segsegundo wenno desimal a gradgrado, amianan wenno abagatan ti ekuado.
Ti panagrukod iti latitud ket makasapul ti maysa a pannakaawat ti grabitasional a lugar iti Daga, para iti panangisaad kadagiti teodolito wenno para iti panangikeddeng kadagiti pagtayyekan ti satelite ti GPS. Ti panagadal iti porma ti Daga a kakuyog ti grabitasional a lugar ket ti siensia ti heodesia. Dagitoy a topiko ket saan a naitungtungan iti daytoy nga artikulo. (Kitaen ti kas pagarigan dagiti libro babaen ni Torge[2] ken da Hofmann-Wellenhof ken Moritz.)[3]
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ Ti agdama a napno a dokumentasion ti 19111 ket mabalin a magatang manipud iti http://www.iso.org ngem dagiti burador ti kanungpalang a pagalagadan ket nawaya a magun-od kadagiti adu a sitio ti web, a ti maysa ket magun-od iti sumaganad a CSIRO Naiyarkibo 2017-10-20 iti Wayback Machine
- ^ Torge, Wolfgang (2001). Geodesy (iti Ingles) (Maika-3 nga ed.). Berlin: W. de Gruyter. ISBN 3-11-017072-8.
- ^ Hofmann-Wellenhof, B.; Moritz, H. (2006). Physical Geodesy (iti Ingles) (Maika-2 nga ed.). Wien: SpringerWienNewYork. ISBN 3-211-33544-7.
Dagiti akinruar a silpo
urnosen
Dagiti midia a mainaig iti Latitud iti Wikimedia Commons
- Panagbiruk iti Latitud ken Longitud Naiyarkibo 2004-12-18 iti Wayback Machine