Oryza sativa
Ti Oryza sativa, kadawyan nga ammo a kas ti pagay ti Asia, ket ti sebbangan ti mula a kaaduan a maibagbaga iti Ilokano a kas bagas. Ti Oryza sativa ket maysa a ruot nga agraman iti henoma a buklen dagiti 430Mb iti ballasiw dagiti 12 a kromosoma. naindayegan daytoy iti kalaka a henetiko a mabaliwan, ken maysa a modelo nga organismo para iti sereal a biolohia.
| Oryza sativa | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Nataengan nga ulo ti bukel | |
| |
| Rimpuok ti pagay | |
Taksonomia 
| |
| Pagarian: | Plantae |
| Klado: | Tracheophytes |
| Klado: | Angiospermae |
| Klado: | Monocots |
| Klado: | Commelinids |
| Urnos: | Poales |
| Pamilia: | Poaceae |
| Henero: | Oryza |
| Sebbangan: | O. sativa
|
| Dua a nagan | |
| Oryza sativa | |
Pannakaidasig
urnosenAglaon ti Oryza sativa kadagiti dua nagruna a subsebbangan: ti nadikket, ababa-bukel a kita ti japonica wenno sinica, ken ti saan nadikket a atiddog-bukel a kita ti pagay indica. Dagiti kita ti Japonica ket kadawyanda a maimuyongan kadagiti namaga a talon (nangruma a nailenned a naimuyongan iti Hapon), iti temperado a Daya nga Asia, dagiti nagato a lugar iti Abagatan a daya nga Asia, ken dagiti nagato alugar iti Abagatan nga Asia, bayat a dagiti kita ti indica ket nagrunada a pagay ti tanap, kaaduan a nailenned a naimulmula, iti amin apaset ti tropikal nga Asia. Dagiti bagas ket addaan kadagiti nadumaduma a maris, a mairaman ti puraw, kayumanggi, nangisit, purpura, ken nalabbasit a bagas.[1][2] Ti nangist a bags (ammo pay a kas purpura abagas) ket sakup dagiti kita ti bagas, sumagmano ket nadikket a bagas. Dagiti kita ket mairaman ti nangisit a bagas ti Indonesia ken ti hasmin a nangisit a bagas ti Tailandia.
Ti maikatlo a subsebbangan, ket ti akaba-bukel ket nasayaat nga agbtubo kadagiti tropikal a kasasaad, ken nailasin idi a naibatay iti morpolohia ken immuna a nakunkuna iti javanica, ngem ammo itan a kas tropikal japonica. Dagiti wadan iti daytoy akita ket mairaman ti kalalaingan-bukel a kultibar ti 'Tinawon' ken 'Unoy', a naimulmula kadagiti nangato a payo ti pagay ti Banbantay ti Kordiliera oiti akin-amianan a Luzon, Filipinas.[3]
Inusar ni Glaszmann (1987) dagiti isozyme tapno mangilasin ti O. sativa kadagiti innem a grupo: ti japonica, aromatiko, indica, aus, rayada, ken ashina.[4]
Inus-usar ti Garris et al. (2004) ti panagulit-ulit a simple a sekuensia tapno mailasin ti O. sativa kadagiti lima a grupo: ti temperado a japonica, tropikal a japonica ken aromatiko ket buklen dagiti kita ti japonica, bayat a ti indica ken aus ket buklen dagiti kita ti indica.[5]
Nomenklatura ken taksonomia
urnosenTi pagay ket naimulmulan manipud kadagidi taga-ugma panawen ken ti oryza ket klasiko a Latin a balikas para iti pagay. Ti kayat a sawen ti Sativa ket "naimuyong".
Dagiti ladawan
urnosen-
-
Jumli Marshi, kayumanggi a bagas manipud iti Nepal -
Tradisional pangngagas a bagas Niyamgiri, India -
pangngagas a pagay iti Chhattisgarh -
O. sativa -
Ti naiwa nga ungkay ti pagay a naipadakkel iti 400 a beses
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ Oka (1988)
- ^ Mohammadi Shad, Z; Atungulu, G. (March 2019). "Post-harvest kernel discoloration and fungi activity in long-grain hybrid, pureline and medium-grain rice cultivars as influenced by storage environment and antifungal treatment". Journal of stored products research. 81: 91–99. doi:10.1016/j.jspr.2019.02.002.
- ^ CECAP, PhilRice and IIRR. 2000. "Highland Rice Production in the Philippine Cordillera."
- ^ Glaszmann, J. C. (Mayo 1987). "Isozymes and classification of Asian rice varieties". Theoretical and Applied Genetics. 74 (1): 21–30. doi:10.1007/BF00290078. PMID 24241451.
- ^ Garris; Tai, TH; Coburn, J; Kresovich, S; McCouch, S; et al. (2004). "Genetic structure and diversity in Oryza sativa L." Genetics. 169 (3): 1631–8. doi:10.1534/genetics.104.035642. PMC 1449546. PMID 15654106.
Dagiti akinruar a silpo
urnosen
Dagiti datos a mainaig iti Oryza sativa iti Wikispecies
Dagiti midia a mainaig iti Oryza sativa iti Wikimedia Commons