Alibertia patinoi
Ti Alibertia patinoi, kadawyan nga ammo iti borojó, ket ti bassit (2-5m), dioecious a tropikal ra kayo ti katuduan a bakir. Daytoy ke maysa kadagiti bassit-usit a pamilia ti Rubiaceae nga addaan iti makan a bunga. Daytoy ket agtubo iti lugar ti amianan a laud ti Colombia iti Departamento ti Chocó ken iti Probinsia ti Esmeraldas ti Ecuador, kadagiti lugar ti nangato iti dam-eg ken temperatura. Ti Borojó ket maysa a balikas ti Emberá a ti kayatna asawen ket boro = ulo, jo = bunga – sukog ulo a bunga, wenno nagtimbukel, garinduyog a bunga.[1][2] Ti sebbangan ket naireporta pay manipud iti Panamá, Venezuela ken Costa Rica.[3]
| Borojó | |
|---|---|
| |
Taksonomia 
| |
| Pagarian: | Plantae |
| Klado: | Tracheophytes |
| Klado: | Angiospermae |
| Klado: | Eudicotidae |
| Klado: | Asterids |
| Urnos: | Gentianales |
| Pamilia: | Rubiaceae |
| Henero: | Alibertia |
| Sebbangan: | A. patinoi
|
| Dua a nagan | |
| Alibertia patinoi (Cuatrec.) Delprete
| |
| Kapada a nagan | |
| |
Panagtubo
urnosenTi Alibertia patinoi ket addaan iti maris-dapo kayumanggi nga ukis ti kayo ken sagpaminsan nga addaan iti dua wenno tallo a puon ken maysa pay a nangruna. Makasapul daytoy iti nangato a dam-eg (sumurok a 85%) ken temperatura (ti maysa nga agpakatengnga a saan a basbassit ngem 25 °C) tapno nalangto, ngem makaandur met daytoy iti nabiit a nayelo a linnaaw ken dagiti layus.[4]
Bunga
urnosenDakkel ti bunga (agarup a 12 cm iti kaatiddog), nga addaan iti natimbukel a sukog ken maris kayumanggi ken ti agpakatengng a kadagsen iti 740-1000 gramo. Ti lasag ket mangirepresenta iti 88% iti dagup a kadagsen. Ti tunggal maysa a bunga ket addaan kadagiti 90 aginggana iti 640 a bukel. Ti Borojo ket addaan iti nangato nga agpang iti protina, asido askorbiko, kalsio ken landok ken ti nagato unay nga agpang ti posporo. Ti Borojo ket inus-usar iti panagaramid iti jam, bino, dulse ken tradisional nga agas a maipagpagarup nga addaan iti epekto nga aphrodisiac.
Panangimuyong
urnosenAgarup a 3,000 nga ekataria iti inus-usar para iti panangimuyong ti borojo.
Daiti mainaig a sebbangan
urnosenTi Alibertia sorbilis ket kapadpada a sebbangan, inus-usar met kadagiti panggep iti komersio. Ti Borojó de la Amazonia (Amazonas borojo), Duroia maguirei, ket ti maysa nga atap a sebbangan iti maysa a sabali a henero ti Rubiaceae, nga agtubo aginggana iti 8 m ken addaan iti basbassit a makan a bunga.
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ Sara, Solomon I. (2001). A Tri-lingual Dictionary of Emberá-Spanish-English. Lincom Europa.
- ^ "Borojoa patinoi (Rubiaceae)". National Tropical Botanical garden. Naala idi 1 Marso 2013.
- ^ Kew World Checklist of Selected Plant Families, Alibertia patinoi[permanente a natay a silpo]
- ^ "BOROJO Seeds". Plant World Seeds. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2014-04-29. Naala idi 1 Marso 2013.
- Cuatrecasas, José 1948: "Borojoa, un nuevo género de Rubiáceas"; Revista de La Academia Colombiana de Ciencias Exactas Físicas y Naturales VII (28): 474-477. Bogotá.
- Cuatrecasas, José y Víctor Manuel Patiño 1949: Una nueva fruta tropical americana: el borojó. Secretaría de Agricultura y Ganadería. Servicio de Divulgación. Serie Botánica Aplicada. Año II. N°. 5. Cali. Imprenta Departamental.
- Persson, Claes 2000: "Phylogeny of the Neotropical Alibertia group (Rubiaceae), with emphasis on the genus Alibertia, inferred from ITS and 5S ribosomal DNA sequences"; American Journal of Botany 87:1018-1028.
- Robbrecht, E., and C. Puff. 1986: "A survey of the Gardenieae and related tribes (Rubiaceae)"; Botanische Jahrbücher für Systematik, Pflanzengeschichte und Pflanzengeographie 108: 63–137.
- Schumann, K. 1891: "Rubiaceae"; Die natürlichen Pflanzenfamilien 4(4): 1–154; A. Engler and K. Prantl [eds.], Engelmann, Leipzig, Germany.
Dagiti akinruar a silpo
urnosen
Dagiti datos a mainaig iti Alibertia patinoi iti Wikispecies