Guam
Ti Guam (/ˈɡwɑːm/ (dengngen); Chamorro: Guåhån ) ket maysa a naurnos, a saan a nainkorporado a teritorio iti Estados Unidos a mabirukan idiay akinlaud a Taaw Pasipiko. Maysa daytoy kadagiti lima a teritorio ti Estados Unidos nga addaan iti naipatakder a paisano a gobierno.[2][3] Ti Guam ket nailista a kas maysa kadagiti sangapulo ket innem a Saan a Bukod a Naturayan a Teritorio babaen ti Naipangpangruna a Komite iti Dekolonisasion iti Nagkaykaysa a Pagpagilian.[4] Ti kapitolio iti daytoy nga isla ket ti Hagåtña (sigud idi nga Agaña). Ti Guam ket isu ti kadakelan ken akin-abagatan unay iti Is-isla ti Mariana.
Guam Guåhån | |
---|---|
Nailian a kanta: Fanohge Chamoru | |
Kapitolio | Hagåtña |
Kadakkelan a purok | Dededo |
Opisial a sasao | Ingles ken Chamorro, Espaniol (saan nga opisial) |
Grupgrupo ti etniko | 39% Chamorro, 26.3% Filipino, 11.3% Pasipiko, 6.9% Puraw, 6.3% dadduma pay Asiano, 2.3% dadduma pay, 9.8% Mestiso[1] |
Nagan dagiti umili | Guamaniano, Taga-Guam |
Gobierno | |
Barack Obama (D) | |
• Governor | Eddie Calvo (R) |
Ray Tenorio (R) | |
Kalawa | |
• Dagup | 541.3 km2 (209.0 sq mi) (Maika-190) |
• Danum (%) | naliway |
Populasion | |
• Senso idi 2010 | 159,358 |
• Densidad | 320/km2 (828.8/sq mi) (Maika-37) |
GDP (PPP) | Karkulo idi 2000 |
• Dagup | $2.5 bilion (2005 karkulo)1 (Maika-167) |
• Tunggal maysa a tao | $15,000(2005 karkulo)1 |
Kuarta | Doliar ti Estados Unidos (USD) |
Sona ti oras | UTC+10 (Pagalagadan nga Oras ti Chamorro) |
• Kalgaw (DST) | (awan ti DST) |
Kodigo ti panagtawag | +1-671 |
Kodigo ti ISO 3166 | GU |
TLD ti internet | .gu |
|
Dagiti Chamorro, dagiti patneng a tattao ti Guam, ket immunada tinaengan ti isla idi agarup a 4,000 a tawtawen.[5] Daytoy nga isla ket addan ti atiddog a pakasaritaan iti Europeano a kolonialismo. Nadutokan babaen ni Ferdinand Magellan idi agdama ti panagbanbaniaga dagiti Kastila idi Marso 6, 1521, ti immuna a kolonia ket naipatakder idi 1668 babaen ti Espania idi isasangpet dagiti agtalinaed a mairaman ni Padre San Vitores, maysa a Katoliko a misionero. Iti adadu ngen dua a siglo, ti Guam ket maysa a nangruna a pagsardengan para kadagiti Espaniol a Galeon ti Galeon a tinawen a nagbalballasiw iti Pasipiko. Daytoy nga isla ket tinengngel babaen ti Espania aginggana idi 1898, nga idi daytoy ket naisuko iti Estados Unidos idi panawen ti Gubat ti Espaniol-Amerikano ken ti kalpasan daytoy ket naited a kas paset iti Tulag ti Paris.
Kas ti kadakkelan nga isla idiay Mikronesia ken ti maymaysa laeng a tinengngel ti Estados Unidos nga isla iti dayta a rehion sakbay ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat, ti Guam ket tiniliw ti Hapon idi Disiembre 8, 1941, kadagiti oras kalpasan ti panagbomba ti Pearl Harbor, ken nasakupan iti dua ken kagudua a tawtawen.
Iti panawen daytoy a panagsakup, dagiti tattao iti Guam ket suheto kadagito aramid a mairaman ti tuok, putolan ken rames,[6] ken napilitda nga umampon ti Hapon a kultura.[7] Ti Guam ket suheto idi ti narungsot a panakilablaban idi natiliw met laeng ti isla babaen dagiti tropa ti Estados Unidos idi Hulio 21, 1944, ti petsa a tinawen a napammadayawan a kas ti Wayaan nga Aldaw.[8]
Tatta nga aldaw, ti ekonomia ti Guam ket nasuportaran babaen ti kangrunaan nga industriana, ti turismo, a naipangpangruna a buklen daytoy kadagiti bisita manipud iti Hapon. Ti maikadua a pagtaudan ti matgedan ti Guam ket ti Militar ti Estados Unidos.[9]
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ "CIA Factbook: Guam". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-12-03. Naala idi 2012-04-26.
- ^ "Dagiti teritorio ti E.U.." DOI nga Opisina iti Insular a Pannakibiang. Pebrero 9, 2007.
- ^ "Pannakaipalawag kadagiti Organisasion ti Insular a Politikal a Lugar Naiyarkibo 2011-07-21 iti Wayback Machine." Opisina iti Insular a Pannakibiang. Naala idi Oktubre 31, 2008.
- ^ Pakasaritaan iti U.N. a Dekolonisasion a Komite - Opisial a websiten ti U.N.
- ^ "Kanton Tasi". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-09-30. Naala idi 2012-04-26.
- ^ Restitusion ti Gubat a Tignay : panangdengngeg sakbay ti Subkomite iti Insular ken Internasional a Pannakibiang iti Co... | Nailian a Biblioteka iti Australia
- ^ Higuchi, Wakako (Hunio 2001). "Ti Pannaka-Hapon nga Annuroten para dagiti Chamorro iti Guam, 1941-1944". Ti Warnakan iti Pakasaritaan ti Pasipiko. 36 (1): 19–35.
- ^ "Ti polis ti Guam ket nakatiliw iti suspekto iti panaglagip a panagtakaw". Marine Corps Times. Associated Press. Hulio 7, 2007. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-05-15. Naala idi Abril 5, 2010.
- ^ Rogers, Robert F. (1995). Pagtungpalan a Panagtaldiap ti daga: Pakasaritaan iti Guam. Honolulu: Pagmalditan ti Unibersidad iti Hawaii. ISBN 978-0824816780.
Dagiti akinruar a silpo
urnosen- Dagiti midia a mainaig iti Guam iti Wikimedia Commons
- Pakaammo ti panagbiahe idiay Guam manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
- Guam.gov Naiyarkibo 2017-05-12 iti Wayback Machine - Opisial a website ti gobierno ti Guam