Sima Qian
Ni Sima Qian (ca. 145 wenno 135 BC – 86 BC) (pinyin: Sīmǎ Qiān; Wade–Giles: Ssu-ma Ch'ien) ket maysa idi a Prepekto dagiti Nadayag a Agsursurat (太史公 taishigong) ti Han a Dinastia. Isu ket naipanpanunotan a kas ti ama ti Insik a historiograpia para kadagiti nangato a naipammadayawan nga obrana, Dagiti Rehistro ti Nadayag a Historiador, ti maysa a "Jizhuanti"-nga estilo a sapasap a pakasaritaan ti Tsina, a sumaksakop ti ad-adu ngem dua ribu a tawtawen manipud iti Duyaw nga Emperador aginggana ti Emperador Wu ti Han. Ti depinitibo nga obrana a nakaibatayan ti pundasion para kadagiti sumaganad nga Insik a historiograpia.
| Sima Qian | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | |||||||||||||||||||||||
| Nayanak | agarup idi 145 wenno 135 SK Longmen, Han a Tsina (itan ket Hejin, Shanxi) | ||||||||||||||||||||||
| Natay | 86 BC | ||||||||||||||||||||||
| Trabaho | Historiador | ||||||||||||||||||||||
| Nakaam-ammuan | Dagiti Rehistro ti Nadayag a Historiador | ||||||||||||||||||||||
| Kakabagian | Sima Tan (ama) | ||||||||||||||||||||||
| Nagan nga Insik | |||||||||||||||||||||||
| Tradisional nga Insik | 司馬遷 | ||||||||||||||||||||||
| Napalaka nga Insik | 司马迁 | ||||||||||||||||||||||
| Literal a kaibuksilan | (personal a nagan) | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| Zizhang | |||||||||||||||||||||||
| Tradisional nga Insik | 子長 | ||||||||||||||||||||||
| Napalaka nga Insik | 子长 | ||||||||||||||||||||||
| Literal a kaibuksilan | (pammadayaw a nagan) | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Nasapa biag ken edukasion
urnosenNi Sima Qian ket naipasngay ken dimmakkel idi idiay Longmen, idiay asideg ti tatta nga aldaw ti Hancheng kadagiti astrologo a pamiliana. Ti amana, ni Sima Tan, ket nagserbi a kas ti Prepekto ti Nadayag nga Agsursurat ti Emperador Wu ti Han (Emperador "Han Wudi"). Dagiti nangruna a rebbengna ket dagiti panagtartaripato ti imperial a biblioteka ken panagtartaripato wenno panagrepreporma ti kalendario. Gapu ti adu a panagsansanayna babaen ti amana, idi isu ket agtawen ti sangapulo, ni Sima Qian ket nalaingen idi kadagiti duog a panagsursurat. Isu ket maysa nga estudiante dagiti nadayeg a Konpusiano a ni Kong Anguo (孔安國) ken ni Dong Zhongshu. Idi agtawen ti duapulo, ni Sima Qian ket nangrugi ti panagbanniaga iti kadagupan ti pagilian, a nagbisbisita kadagiti taga-ugma a monumento, ken nagbirbiruk kadagiti nakaipunponan dagiti taga-ugma a nasirib nga ari Yu idiay Bantay Kuaiji ken Shun idiay Hunan.[1] Dagiti lugar a binisitana ket mairaman ti Shandong, Yunnan, Hebei, Zhejiang, Jiangsu, Jiangxi, ken Hunan.
Kas opisial ti korte ti Han
urnosenKalpasan dagiti panagbanbanniagana, ni Sima ket napili a tumultulong iti Palasio iti gobierno, a dagiti rebbengna ket ti mangusisa dagiti nadumaduma a parte ti pagilian a kakuyogna ni Emperador Wu. Idi 110 BC, iti tawen a tallopulo ket lima, ni Sima Qian ket naipatulod nga agpalaud iti ekspedision ti militar a mangsuppita kadagiti tribu "barbaro". Itidayta a tawen, nagsakit ti amana ken saan a nakadar-ay iti Sakripisio ti Imperial Feng. Nagsussuspetsa a nga agpatpatinggan ti panawenna, inayabanna nga agawid ti anakna a lalaki tapno mangkompleto ti inrugina a historikal nga obra. Ni Sima Tan ket kinayatna a suroten ti Anales ti Primabera ken Otonio – ti immuna akroniko ti pakasaritaan ti literatura nag Insik. Nareggetan iti inspirasion ti amana, ni Sima Qian ket nangrugrugi a nagsurat iti Shiji. Ti tallo a tawen kalpasan ti ipupusay ti amana, ni Sima Qian ket nangituloy kadagiti dati a puesto ti amana a kas Astrologo ti Korte. Idi 105 BC, ni Sima ket maysa idi kadagiti napili nga eskolar a mangreporma ti kalendario. Kas nangato nga imperial nga opisial, ni Sima ket adda pay iti ti puesto a mangit-ited ti balakad iti emperador kadagiti sapasap a pannakibiang ti estado.
Historiador
urnosen
Urayno ti estilo ken porma dagiti historikal a asursurat ti Insik ket agdumaduma kadagiti napalabas a panawen, ti Shiji ket nangipalawag ti kalidad ken estilo manipud iti dayta a panawen ken ti masakbayan. Sakbay ni Sima, dagiti pakasaritaan ket naisurat kas dagiti naisangayan a pasamak wenno naisangayan a paspaset ti panawen ti pakasaritaan dagiti estado; ti kapanunotanna iti sapasap a pakasaritaan ket nakaimpluensia kadagiti naudi a historiograpo a kas ni Zheng Qiao (郑樵) iti panagsurat ti Tongshi (通史) ken ni Sima Guang iti panagsuratna iti Zizhi Tongjian. Ti historikal a porma ti Insik iti pakasaritaan ti dinastia, wenno jizhuanti a pakasaritaan dagiti dinastia ket naikodigo idi iti pakasaritaan ti maikadua a dinastia babaen ti Libro ti Han ni Ban Gu , ngem dagiti historiador ket pinateganda ti obra ni Sima a kas ti bukodda a modelo, nga agtaltalinaay a kas ti "opisial a pormat" ti pakasaritaan ti Tsina.
Iti panagsurat ti Shiji, ni Sima ket nangirugi ti baro nga estilo iti panagsurat babaen ti panangirepresenta ti pakasaritaan kadagiti serye dagiti biograpia. Dagiti obrana ket maigay-at kadagiti sumurok a 130 a kapitulo — a saan nga iti historikal apanagsasaruno, ngem nabingbingay kadagiti naisangayan a suhetos, a mairaman dagiti anales, dagiti kroniko,ken dagiti treatado — iti musika, dagiti seremonia, kalkalendario, relihion, ekonomia, ken dagiti naipaatiddog a biograpia . Ti impluensia ni Sima iti estilo ti panagsurat iti ruar dagiti sabali a a pakasaritaan, kas ti Goryeo (Koreano) a pakasaritaan ti Samguk sagi (三国史记).
Ni Sima ket nangampon iti baro a pamay-an iti panagurnos kadagiti datos ti pakasaritaan ken ti baro nga arngian iti panagsurat kadagiti rehistro pakasaritaan. Isu ket nagusig kadagiti rehistro ken nagpili kadagiti makaserbi iti panggep ti Shiji. Isu ket nangikeddeng a mangduktal kadagiti tabas ken dagiti pamunganayan iti panagpadur-as ti pakasaritaan ti tao. Ni Sima ket nangiyunay-unay pay, iti un-una iti pakasaritaan ti Insik, ti papel ti agmaymaysa a tao iti panangapekto iti historikal a panagdur-as ti Tsina. Iti pay maipatinayon, isu pay ket nangisingasing iti bukodna a historikal a persepsion a ti pagilian ket saan a makatalaw manipud iti gasat ti siklo ti rang-ay ken apday.
Kas saan a maipada iti Libro ti Han, a naisuratidi babaen ti panangimaton ti imperial a dinastia,ti Shiji ket pribado idi a naisurat a pakasaritaan gapu ta isu ket nagmadi a nangsurat ti Shiji a kas maysa nga opisial a pakasaritaan a mangsakop laeng kadagiti nangato iti ranggo . Thi obra ket sakupenna ay dagiti tattao iti ab-ababa a klase ken isu a naikeddeng nga "agpayso unay a rehistro" iti nasipsipnget a bangir ti dinastia.
Literario a pigura
urnosenTi Shiji ni Sima ket naresrepeto kas modelo ti biograpiko a literatura iti nagato a pateg ti literario ket agtaltalinaay pay laeng a kas libro para iti panagadal ti kalsikal nga Insik. Dagiti obra ni Sima ket impluensial iti panagsurat ti Insik, ken nagserserbi a kas nasayaat a modelo para kadagiti nadumaduma a kita iti prosa iti uneg ti neo-klasikal a paset ti panawen ti ("renasimiento" 复古) a tignay ti Tang-Song. Ti nalatak a panagusar ti panangidasi ken gandat ket nangimpluensia pay ti panagsurat ti piksion, a mairaman ti klasikal nga ababa a sarsarita kadagiti paset ti panawen ti tengnga ken naudi a mediebal a (Tang-Ming) ken ti pay bernakulo a nobela iti naladaw nga imperial a paset ti panpanawen.
Ti impluensiana ket nangruna a naala manipud kadagiti simmaruno nga elemento iti panagsuratna: ti kalaingna iti panangidepikto kadagiti karakter nga agus-usar kadagiti salaysay ti insasaoda, dagiti pannakitungtung, ken dagiti aksion; ti nasayaat a panagusarna ti inpormal, makaay-ayo, ken naindumadumaan a pagsasao (uray ni Lu Xun ket mangipateg iti Shiji a kas ti kasayaatan a kanta "dagiti historiador", ti "Li Sao" nga awan rima" (史家之绝唱，无韵之离骚) iti bukodna a "Hanwenxueshi Gangyao" (《汉文学史纲要》); ken ti kinalaka ken ti kinasayaat ti estilona.
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ Burton Watson (1958). "Ti Biograpia ni Ssu Ma Ch'ien". Ssu Ma Ch'ien Nadayag a Historiador ti Tsina. Unibersidad ti Columbia a Pagmalditan. p. 47.
Adu pay a mabasbasa
urnosen- Burton Watson(1958) Ssu-ma Ch'ien: Grand Historian of China. New York: Columbia University Press.
- Martin, Thomas R.(2009). Herodotus and Sima Qian: The First Great Historians of Greece and China. Boston: Bedford/St. Martin's.
- Robert Bonnaud (2007) Essays of comparative history. Polybus and Sima Qian (in French). Condeixa : La Ligne d'ombre [1].
- W.G. Beasley and E.G. Pulleyblank (1961) Historians of China and Japan. New York: Oxford University Press.
- Stephen W. Durrant (1995), The Cloudy Mirror: Tension and Conflict in the Writings of Sima Qian. Albany : State University of New York Press.
- Grant Ricardo Hardy (1988) Objectivity and Interpretation in the "Shi Chi". Yale University.
- Burton Watson (1958) Ssu-ma Ch'ien: Grand Historian of China. New York: Columbia University Press.
- Joseph Roe Allen III. Chinese Texts: Narrative Records of the Historian Naiyarkibo 2005-07-30 iti Wayback Machine
Dagiti akinruar a silpo
urnosen
Dagiti midia a mainaig ken ni Sima Qian iti Wikimedia Commons
Dagiti inadaw a sasao a mainaig ken ni Sima Qian iti Wikiquote (iti Ingles)