Solanum
Ti Solanum ket ti dakkel ken agdumaduma a henero dagiti agsabsabong a mula, a mangiraman kadagiti tallo nga apit ti makan iti nangato a kinapangruna iti ekonomia, ti patatas, ti kamatis ken ti tarong. Daytoy ket aglaon pay kadagiti nightshades ken dagiti horse nettle, ken dagiti pay mula a naimuyongan para kadagiti ornamental a sabong ken bungada.
| Solanum | |
|---|---|
| |
| Solanum seaforthianum | |
Taksonomia 
| |
| Pagarian: | Plantae |
| Klado: | Tracheophytes |
| Klado: | Angiospermae |
| Klado: | Eudicotidae |
| Klado: | Asterids |
| Urnos: | Solanales |
| Pamilia: | Solanaceae |
| Subpamilia: | Solanoideae |
| Tribu: | Solaneae |
| Henero: | Solanum L.[2] |
| Subhenero | |
|
Bassovia | |
| Kapada a nagan | |
|
Androcera Nutt. | |
Mangipakita ti sebbangan ti Solanum iti adu a sakup iti kababalin a panagtubo, kas ti tinawen ken dagiti perenial, dagiti agkalatkat, babassit unay a mula, babassit a mula, ken dagiti bassit a kayo. Adu kadagiti dati a nawaya a henero a kas ti Lycopersicon (dagiti kamatis) ken Cyphomandra ket nairamandan iti Solanum a kas dagiti subhenero wenno dagiti seksion. Isu a, ti henero ita nga aldaw ket aglaon kadagiti agarup a 1,500–2,000 a sebbangan.
Nagan urnosen
Ti kadawyan a nagan ket immuna idi nga inusar babaen ni Plinio ti Laklakay (23–79) para iti maysa a mula nga ammo pay a kas strychnos, mabalin daytoy a ti S. nigrum. Ti deribabasionna ket di nalawag, mabalin a nagtaud manipud iti balikas a Latin iti sol, a ti kayatna a sawen ket "init", a mangibagbaga iti kasasaadna a kas mula iti init. Ti sabali pay a posibilidad ket ti ramudna idi a solare, a ti kayatna sawen ket "agpabang-ar", wenno solamen, a ti kayatna a sawen ket "nam-ay", a mangibaga iti makabang-ar nga epekto no kanen ti mula.[3]
Dagiti nightshade urnosen
Ti sebbangan a kadawyan a makunkuna a nightshade iti Amianan nga Amerika ken Britania ket ti Solanum dulcamara, makunkuna pay a bittersweet wenno woody nightshade. Makasabidong dagiti bulong ken dagiti nalabbasit a berryna, ti aktibo a prinsipio ket ti solanine, a pakaigapuanan dagiti panagkuyegyeg ken patay no makakaan iti adu. Ti nangisit a nightshade (S. nigrum) ket kadawyan pay a maikeddeng a makasabidong, ngem ti napno a naluom ken bulong ket linutluto ken sinidsida kadagiti dadduma a lugar. Ti makapatay a nightshade (Atropa belladonna) ket saan a henero ti Solanum, ngem kameng ti pamilia ti Solanaceae.
Dagiti makan nga apit urnosen
Kaaduan dagiti parte ti mula, a naipangpangruna dagiti berde aparte ken saan a naluom a bunga, ket makasabidong iti tattao (ngem saan met a kasta kadagiti ayup), ngem adu kadagiti sebbangan ket addaan kadagiti makan a parte, kas dagiti bunga, bulbulong, wenno dagiti bagas ti ramut. Adda dagiti tallo nga apit a naimuymuyong ken inap-apit a makan babaen ti tattao kadagiti napalabas a siglo, ken adun a naimuyongan iti sangalubongan :
- Kamatis, S. lycopersicum
- Dagiti karuay ti kamatis ket sagpaminsan a naimulmula manipud iti S. lycopersicum ken dagiti naatap a sebbangan ti kamatis a kas ti S. pimpinellifolium, S. peruvianum, S. cheesmanii, S. galapagense, S. chilense, kdpy. (Dagiti kasta a karuay ket mairaman—dagiti dadduma—ti Bicentennial, Dwarf Italian, Epoch, Golden Sphere, Hawaii, Ida Red, Indigo Rose,[4] Kauai, Lanai, Marion, Maui, Molokai, Niihau, Oahu, Owyhee, Parma, Payette, Red Lode, Super Star, Surecrop, Tuckers Forcing, V 121, Vantage, Vetomold, and Waltham.)[5]
- Potatas, S. tuberosum, ti maikapat a kaaduan nga apit ti makan.
- Tarong (ammo pay a kas brinjal wenno aubergine), S. melongena
Dagiti sabali pay a sebbangan a rehional a nangruna nga apit a makan, a kas ti tarong ti Etiopia ken ti gilo (S. aethiopicum), naranjilla wenno lulo (S. quitoense), turkey berry (S. torvum), pepino (S. muricatum), dagiti tallo a kamatis wenno tamarillo (S. betaceum), wenno dagiti "bush tomato" (dagiti nadumaduma a sebbangan ti Australia).
Dagiti ornamental urnosen
Dagiti sebbangan a kaaduan a nakitkita iti panangimuyong a kas dagiti ornamental a mula ket dagiti sumaganad:-
- S. aviculare (masanas ti kangaroo)
- S. capsicastrum (palso a seresa ti Herusalem, seresa ti panaglalam-ek)
- S. crispum (patatas-kayo ti Chile)
- S. laciniatum (mansanas ti kangaroo)
- S. laxum (potato vine)
- S. pseudocapsicum (seresa ti Paskua, seresa ti panaglalam-ek)
- S. rantonnetii (blue potato bush)
- S. seaforthianum (Italiano a hasmin, St. Vincent lilac)
- S. wendlandii (sabong ti paradiso, agkalatkat a patatas)[6]
Agas urnosen
Dagiti pannakasabidong a mainaig kadagiti sumagmamano a sebbangan ti Solanum ket adu dagitoy ket mabalinda makapatay. Nupay kasta, adda dagiti nadumaduma a sebbangan a lokal nga inus-usar a kas agas, a naipangpangruna dagiti patneng a tattao a nabayagen a nagus-usar kadagitoy.
Ekolohia urnosen
Naus-usar dagiti sebbangan ti Solanum a kas makan a mula babaen ti alimbubudo kadagiti sumagmamano a sebbangan ti Lepidoptera (dagiti kulibangbang ken dagiti burburs).
Sistematika urnosen
Ti henero ket pinundar babaen ni Carl Linnaeus idi 1753.[7] Problematiko dagiti subdibisionna, ngem nagin-inut a nakaala iti konsenso.
Ti sumaganad a listaan ket probisional a listaan dagiti tradisional a subdibision ti henero, a maikuyog kadagiti sumagmamano a nadayeg a sebbangan.[7] Adu kadagiti subhenero ken dagiti seksion ket mabalin a saan nga umiso; probisionalda maus-usar ditoy gapu ta ti pilohenio iti daytoy a henero ket saan pay a napno a nasolbar ken adu dagiti sebbangan ti napategan manen.
Ti kladistiko a panagusig iti datos ti panagsasaruno ti DNA ket mangisingasing a dagiti agdama a subdibision ken dagiti pannakairanngo ket kaaduanda nga imbalido. Ad-adu komapay dagiti subhenero a mabigbigan, a ti Leptostemonum laeng iti agdama ti mabalin a nalawag a mabingbingay kadagiti seksion. Iti naipangruna, daytoy ket mangiraman a kas nangruna a taudan dagiti nadumaduma a kameng dagiti tradisional a seksion ti Cyphomandropsis ken ti daan a henero ti Cyphomandra.[2]
Subhenro ti Bassovia urnosen
Seksion ti Allophylla
Seksion ti Cyphomandropsis
Seksion ti Pachyphylla
- Solanum betaceum Cav. – Tamarillo
- Solanum exiguum
- Solanum roseum
Subhenero ti Leptostemonum urnosen
Seksion ti Acanthophora
- Solanum aculeatissimum Jacq. – Indian nightshade
- Solanum atropurpureum Schrank – Lima-minutos a mula
- Solanum capsicoides – Cockroach berry, polohauaiʻi (Polinesio)
- Solanum mammosum – Nipplefruit, buga a suso, suso ti nuang, "mansans ti Sodom"
- Solanum palinacanthum Dunal
- Solanum viarum Dunal – Tropical soda apple
Seksion ti Androceras: 12 spp.[8]
- Serye ti Androceras
- Serye ti Violaceiflorum
- Serye ti Pacificum
Seksion ti Anisantherum
Seksion ti Campanulata
Seksion ti Crinitum
Seksion ti Croatianum
Seksion ti Erythrotrichum
- Solanum robustum H.L.Wendl. – Shrubby nightshade
Seksion ti Graciliflorum
Seksion ti Herposolanum
- Solanum wendlandii Hook.f. – Giant potatocreeper
Seksion ti Irenosolanum
- Solanum incompletum Dunal – Pōpolo kū mai (Hawaiʻi)
- Solanum nelsonii Dunal – Nelson's horsenettle, ʻĀkia (Hawaiʻi)
- Solanum sandwicense Hook. & Arn. – Hawaiian horsenettle, Pōpoloʻaiakeakua (Oʻahu, Kauaʻi)
Seksion ti Ischyracanthum
Seksion ti Lasiocarpa
- Solanum lasiocarpum Dunal
- Solanum pseudolulo – lulo de perro (Colombia)
- Solanum quitoense – lulo (Colombia), naranjilla (Ecuador)
- Solanum sessiliflorum – Cocona
Seksion ti Melongena
- Solanum aculeastrum – Soda apple, sodaapple nightshade, goat apple, poison apple, "bitter-apple"
- Solanum campechiense – Redberry nightshade
- Solanum carolinense – Carolina horsenettle, radical weed, sand brier, devil's tomato, "bull nettle", "tread-softly", "apple of Sodom", "wild tomato" (southeastern United States)
- Solanum citrullifolium A.Braun – Watermelon nightshade (akin-abagatan nga Estados Unidos)
- Solanum dimidiatum Raf. – Torrey's nightshade
- Solanum elaeagnifolium – Silver-leaved nightshade, prairie berry, silverleaf nettle, white horsenettle, silver nightshade, "bull-nettle", "trompillo" (Espaniol); Silver-leaf bitter-apple, satansbos (Abagatan nga Aprika)
- Solanum heterodoxum Dunal – Melon-leaved nightshade
- Solanum incanum L.
- Solanum linnaeanum – Devil's apple, "apple of Sodom"
- Solanum macrocarpon L.
- Solanum marginatum L.f. – White-margined nightshade
- Solanum melongena – Eggplant, aubergine (mairaman ti S. ovigerum)
- Solanum rostratum Dunal – Buffalo bur, Texas thistle
- Solanum sisymbriifolium Lam. – Sticky nightshade, fire-and-ice
- Solanum virginianum L.
Seksion ti Micracantha
- Solanum jamaicense Mill. – Jamaican nightshade
- Solanum lanceifolium Jacq. – Lance-leaved nightshade
- Solanum tampicense Dunal – Wetland nightshade
Seksion ti Monodolichopus
Seksion ti Nycterium
Seksion ti Oliganthes
- Solanum aethiopicum – Ethiopian eggplant, nakati, mock tomato, Ethiopian nightshade; including S. gilo (scarlet eggplant, Gilo or jiló)
- Solanum centrale – Australian desert raisin, bush raisin, bush sultana, "bush tomato", akatjurra (Alyawarre), kampurarpa (Pitjantjatjara), merne akatyerre (Arrernte), kutjera
- Solanum cleistogamum – "bush tomato", merne mwanyerne (Arrernte)
- Solanum ellipticum – Potato bush, "bush tomato"
- Solanum pyracanthos Lam. – Porcupine tomato, Devil's Thorn
- Solanum quadriloculatum F.Muell. – "bush tomato", "wild tomato" (Australia)
Seksion ti Persicariae
- Solanum bahamense L. – Bahama nightshade, canker berry, berengena de playa
- Solanum ensifolium Dunal – Erubia
Seksion ti Polytrichum
Seksion ti Pugiunculifera
Seksion ti Somalanum
Seksion ti Torva
- Solanum asteropilodes
- Solanum chrysotrichum Schltdl. – Giant devil's-fig
- Solanum lanceolatum – Orangeberry nightshade
- Solanum paniculatum – Jurubeba
- Solanum torvum – Turkey berry, devil's fig, prickly nightshade, shoo-shoo bush, wild eggplant, pea eggplant
Subhenero ti Lyciosolanum urnosen
Subhenero ti Solanum sensu stricto urnosen
Seksion ti Afrosolanum
Seksion ti Anarrhichomenum
Seksion ti Archaesolanum
- Solanum aviculare – Poroporo (New Zealand), kangaroo apple (Australia)
Seksion ti Basarthrum
- Solanum catilliflorum[10]
- Solanum muricatum – Pepino dulce, pepino melon, melon pear, "pepino", "tree melon"
- Solanum perlongistylum[10]
- Solanum tergosericeum[11]
Seksion ti Benderianum
Seksion ti Brevantherum
- Solanum bullatum
- Solanum erianthum D.Don – Potato tree, "mullein nightshade"
- Solanum mauritianum – Woolly nightshade, ear-leaved nightshade, flannel weed, bugweed, tobacco weed, kerosene plant, "wild tobacco" (Australia)
- Solanum evolvuloides
Seksion ti Dulcamara
- Solanum crispum – Chilean potato vine, Chilean nightshade, Chilean potato tree
- Solanum dulcamara – Bittersweet
- Solanum imbaburense
- Solanum laxum Spreng. – Jasmine nightshade
- Solanum leiophyllum
- Solanum seaforthianum Andrews – Brazilian nightshade
- Solanum triquetrum Cav. – Texas nightshade
- Solanum wallacei – Wallace's nightshade, Catalina nightshade, Clokey's nightshade, "wild tomato" (mairaman ti S. clokeyi)
- Solanum xanti – Purple nightshade, San Diego nightshade
Seksion ti Herpystichum
Seksion ti Holophylla
- Solanum diphyllum L. – Twin-leaved nightshade
- Solanum pseudocapsicum – Jerusalem cherry, Madeira winter cherry, "winter cherry" (mairaman ti S. capsicastrum)
- Solanum pseudoquina (including S. inaequale Vell.)
Seksion ti Juglandifolia
Seksion ti Lemurisolanum
Seksion ti Lycopersicoides
Seksion ti Lycopersicon
- Solanum arcanum Peralta – "wild tomato"
- Solanum chilense
- Solanum corneliomulleri
- Solanum huaylasense Peralta
- Solanum peruvianum L. – Peruvian nightshade, "wild tomato"
- Solanum cheesmaniae (L.Riley) Fosberg
- Solanum chmielewskii
- Solanum galapagense S.C.Darwin & Peralta
- Solanum habrochaites
- Solanum lycopersicum – Tomato
- Solanum neorickii
- Solanum pennelli
- Solanum pimpinellifolium – Currant tomato
Seksion ti Macronesiotes
Seksion ti Normania
Seksion ti Petota
- Solanum albornozii
- Solanum bulbocastanum – Ornamental nightshade
- Solanum bukasovii Juz. ex Rybin
- Solanum burtonii
- Solanum cardiophyllum – Heart-leaved nightshade
- Solanum chilliasense
- Solanum commersonii Dunal – Commerson's nightshade
- Solanum demissum Lindl. – Dwarf wild potato
- Solanum jamesii – Naatap a patatas
- Solanum minutifoliolum
- Solanum paucijugum
- Solanum phureja Juz. & Bukasov
- Solanum pinnatisectum Dunal – Tansy-leaved nightshade
- Solanum regularifolium
- Solanum stoloniferum Schltdl. – Tigna potato, Fendler's horsenettle
- Solanum stenotomum (mairaman ti S. goniocalyx)
- Solanum ternatum (mairaman ti S. ternifolium)
- Solanum tuberosum – Patatas
Seksion ti Pteroidea
Seksion ti Quadrangulare
Seksion ti Regmandra
Seksion ti Solanum
- Solanum adscendens Sendtner – Sonoita nightshade (Americas)
- Solanum americanum Mill. – American nightshade, American black nightshade, glossy nightshade (Kaamerikaan, Hawaiʻi)
- Solanum chenopodioides Lam. – Goosefoot nightshade, slender nightshade (mairaman ti S. gracilius)
- Solanum douglasii Dunal – Green-spotted nightshade
- Solanum interius Rydb.
- Solanum nigrescens M.Martens & Galeotti – Divine nightshade
- Solanum nigrum L. – Europeano a nnagisit a nightshade, "nangisit a nightshade"
- S. nigrum guineense- "Garden Huckleberry"
- Solanum pseudogracile Heiser – Glowing nightshade
- Solanum ptychanthum – West Indian nightshade, Eastern black nightshade
- Solanum retroflexum – Wonderberry, sunberry
- Solanum sarrachoides – Hairy nightshade
- Solanum scabrum Mill. – Garden huckleberry
- Solanum triflorum Nutt. – Cut-leaved nightshade
- Solanum villosum Mill. – Yellow nightshade
Dagiti dadduma pay a nadayeg a sebbangan urnosen
- Solanum amygdalifolium Steud.
- Solanum bellum
- Solanum cajanumense
- Solanum chimborazense
- Solanum chrysasteroides
- Solanum cinnamomeum
- Solanum conocarpum Rich. ex Dunal – Marron bacoba
- Solanum cowiei Martine
- Solanum cremastanthemum
- Solanum davisense Whalen – Davis' horsenettle
- Solanum densepilosulum
- Solanum donianum Walp. – Mullein nightshade
- Solanum dolichorhachis
- Solanum fallax
- Solanum ferox L. – Hairy-fruited eggplant, Thai hairy-fruited eggplant
- Solanum fortunense
- Solanum furcatum – Forked nightshade
- Solanum glabratum Dunal
- Solanum haleakalaense H.St.John
- Solanum hindsianum Benth. – Hinds' nightshade
- Solanum hypermegethes
- Solanum hypocalycosarcum
- Solanum interandinum
- Solanum latiflorum
- Solanum leucodendron
- Solanum lumholtzianum Bartlett – Sonoran nightshade
- Solanum luteoalbum (including S. semicoalitum)
- Solanum lycocarpum – Wolf apple, fruta-de-lobo, lobeira (Brazil)
- Solanum melissarum Bohs
- Solanum nudum Dunal – Forest nightshade
- Solanum ovum-fringillae
- Solanum paralum
- Solanum parishii A.Heller – Parish's nightshade
- Solanum physalifolium Rusby
- Solanum pinetorum
- Solanum polygamum Vahl – Cakalaka berry
- Solanum pyrifolium Lam.
- Solanum pubescens Willd.
- Solanum riedlei Dunal – Riedle's nightshade
- Solanum rudepannum Dunal
- Solanum rugosum Dunal – tabacon aspero
- Solanum sibundoyense
- Solanum sodiroi (including S. carchiense)
- Solanum sycocarpum
- Solanum tenuipes Bartlett – Fancy nightshade
- Solanum tobagense
- Solanum trilobatum L.
- Solanum umbelliferum – Bluewitch nightshade
- Solanum verrogeneum Berengena
- Solanum violaceum Ortega
- Solanum viride Spreng. – Green Nightshade
- Solanum woodburyi Howard – Woodbury's nightshade
Dati a naikabil ditoy urnosen
Adda dagiti sumagmamano a mula kadagiti sabali a henero ket dati a naikabil iti Solanum:
- Chamaesaracha coronopus (kas S. coronopus)
- Lycianthes biflora (kas S. multifidum Buch.-Ham. ex D.Don)
- Lycianthes denticulata (kas S. gouakai var. angustifolium ken var. latifolium)
- Lycianthes lycioides (kas S. lycioides var. angustifolium)
- Lycianthes mociniana (kas S. uniflorum Dunal in Poir. ken S. uniflorum Sessé & Moc.)
- Lycianthes rantonnetii (kas S. rantonnetii, S. urbanum var. ovatifolium ken var. typicum)
- Dagiti di naikeddeng a sebbangan ti Lycianthes ket naibagbaga kadagiti nagan a kas ti S. chrysophyllum, S. ciliatum Blume ex Miq., S. corniculatum Hiern, S. lanuginosum, S. loxense, S. mucronatum, S. retrofractum var. acuminatum, S. violaceum Blume, S. violifolium f. typicum, S. virgatum notst β albiflorum, S. uniflorum Lag. or S. uniflorum var. berterianum.
Dagiti nagibasaran urnosen
- ^ "fossilworks". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-04-17. Naala idi 2019-02-08.
- ^ a b "Solanum L." Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2009-09-01. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-10-30. Naala idi 2013-07-15.
- ^ Quattrocchi, U. (2000). CRC World Dictionary of Plant Names. Vol. 4. USA: Taylor and Francis. p. 2058. ISBN 978-0-8493-2678-3.
- ^ "Purple tomato debuts as 'Indigo Rose' | OSU Extension Service". Extension.oregonstate.edu. Naala idi 2018-06-25.
- ^ "Vegetable Cultivar Descriptions for North America | Cucurbit Breeding". Cuke.hort.ncsu.edu. Naala idi 2018-06-25.
- ^ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. p. 1136. ISBN 978-1-4053-3296-5.
- ^ a b "Solanum Phylogeny". Solanaceae Source. Natural History Museum. Naala idi 2009-11-01.
- ^ Whalen, Michael D (1979). "Allozyme Variation and Evolution in Solanum Section Androceras". Systematic Botany. 4 (3): 203. doi:10.2307/2418419. JSTOR 2418419.
- ^ Tepe, E. J.; Ridley, G.; Bohs, L. (2012). "A new species of Solanum named for Jeanne Baret, an overlooked contributor to the history of botany" (PDF). PhytoKeys. 2012 (8): 37–47. doi:10.3897/phytokeys.8.2101. PMC 3254248. PMID 22287929.
- ^ a b Anderson, G. J.; Martine, C. T.; Prohens, J.; Nuez, F. (2006). "Solanum perlongistylum and S. catilliflorum, New Endemic Peruvian Species of Solanum, Section Basarthrum, Are Close Relatives of the Domesticated Pepino, S. muricatum". Novon: A Journal for Botanical Nomenclature. 16 (2): 161–167. doi:10.3417/1055-3177(2006)16[161:SPASCN]2.0.CO;2. ISSN 1055-3177.
- ^ Ochoa, C. M. (2006). "Solanum tergosericeum (Solanaceae sect. Basarthrum): A new species from Peru" (PDF). Phytologia. 88 (2): 212–215. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2012-03-05. Naala idi 2019-02-08.
Dagiti akinruar a silpo urnosen
Dagiti midia a mainaig iti Solanum iti Wikimedia Commons
Dagiti datos a mainaig iti Solanum iti Wikispecies