Umuna a Republika ti Filipinas
Ti Republika Filipina (Espaniol: República Filipina, Filipino: Republikang Pilipino), kaaduan nga ammo a kas ti Umuna a Republika ti Filipinas wenno ti Republika ti Malolos, ket timaysa idi a karugrugi a rebolusionario a gobierno iti Filipinas. Daytoy ket pormal a nabangon iti proklamasion ti Batay-linteg ti Malolos idi Enero 23, 1899, idiay Malolos, Bulacan,[Note 1] ken nagpaut aginggana ti pannakatiliw ken panagsuko ni Emilio Aguinaldo kadagiti Puersa ti Amerikano idiMarso 23, 1901, idiay Palanan, Isabela, ken daytoy ti epektibo a nangwaswas ti Umuna a Republika.
Republika Filipina Republikang Pilipino República Filipina | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1899–1901 | |||||||||
 Kayarigan
| |||||||||
| Nailian a kanta: Himno Nacional Filipina | |||||||||
 Teritorio a tinengngel babaen ti Republika Filipinas idiay Asia | |||||||||
| Kasasaad | Saan a mabigbig nga estado | ||||||||
| Kapitolio |
| ||||||||
| Sapasap a sasao | Espaniol Tagalog Kapampangan Ilokano Bikolano Pangasinan Hiligaynon Cebuano Chabacano Waraywaray dadduma pay a pagsasao ti Filipinas | ||||||||
| Relihion | Romano Katolisismo, Nawaya a Simbaan ti Filipinas | ||||||||
| Gobierno | Parlamentario a republika | ||||||||
| Presidente ti Republika | |||||||||
• 1898–1901 | Emilio Aguinaldo | ||||||||
• 1901–1902 | Miguel Malvar (saan nga opisial) | ||||||||
• 1898–1899 | Apolinario Mabini | ||||||||
• 1899 | Pedro A. Paterno | ||||||||
| Lehislatura | La Asamblea Nacional | ||||||||
| Historikal a panawen | Yaalsa ti Filipinas | ||||||||
• Pannakabangon | Enero 23[Note 1] 1899 | ||||||||
• Nawaswas ¹ | Marso 23 1901 | ||||||||
| Kalawa | |||||||||
| 1898 | 298,182 km2 (115,129 sq mi) | ||||||||
| Populasion | |||||||||
• 1898 | 7832719 | ||||||||
| Kuarta | Pisos | ||||||||
| Kodigo ti ISO 3166 | PH | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
.svg)
Ti pannakabangon ti Republika Filipinas ket isu idi ti kangatuan a nakaabutan ti Yaalsa ti Filipinas iti panagsuppiatna iti turay ti Espaniol. Idi Hunio 12, 1898, idiay tubo a pagtaengan ni Aguinaldo iti Cavite, nairangarang idi ti wayawaya ti Filipinas ken nabasa ti Deklarasion ti Wayawaya ti Filipinas. Naisagana ti tignay ken naisurat iti Espaniol babaen ni Ambrosio Rianzares Bautista, ken isu pay ti nangbasa ti proklamasion.[1] Ti Kongreso ti Malolos ket nagsasabatda idi Sptiembre 15, ken pinatauddda ti Batay-linteg ti Malolos.[2] Nairangarang dayta a batay-linteg idi Enero 22, 1899, ken nagbaliw ti gobierno iti ammo ita nga aldaw akas ti Umuna a Republika ti Filipinas, ken ni Aguinaldo tipresidentena.[3] Iti pay agdama, idi Disiembre 10, 1898, napirmaanen ti Tulag ti Paris, ken isu ti nangipatingga ti Gubat ti Espaniol–Amerikano. Ti Artikulo 3 ti tulag ket inyalisna ti Filipinas manipud iti Espania iti Estados Unidos.
Dagiti nota
urnosen- ^ a b c Ti Batay-linteg ti Malolos ket pinasingkedan babaen ti Kongreso ti Malolos idi Enero 20, 1899, linagdaan babaen ni Aguinaldo idi Enero 21, ken naiwaragawag idi Enero 22 (kitaen dagiti banag ti 27 ken 27a iti Guevara 1972). Ti republika ket nairangarang idi Enero 23 (kitaen dagiti banag ti 28, 28a ken 28b iti Guevara 1972).
- ^ Saan a maitunos dagiti taudan a maipanggep kadagiti naisangayan a lokasion ti temporario a kapitolio ti Republika Filipina. Kas pagarigan:
- Ti Duka 2008, p. 191 ket mangilista ti panagsasaruno kalpasan ti Malolos manipud iti Cabanatuan Nueva Ecija iti Tarlac iti Bayombong, Nueva Vizcaya iti Bayambang, Pangasinan.
- Kuna ti Schultz 2000, p. 322 a ti kapitolio ket naiyalis manipud iti Malolos iti San Fernando, Pampanga.
- Iyunay-unay ti Calit 2003, p. 57 a binangon ni Aguinaldo ti kapitolio idiay San Isidro, Nueva Ecija kalpasan ti ipapanawna idiay Malolos.
- Ti Linn 2000a, p. 136 ket sanna ngaited ti komprehensibo a listaan, ngem ibagan a ti gabinete ti Aguinaldo, ken naipabassit kadagiti sumagmamano laeng a ministro, ken immalis manipud ti kapitolio kadagiti sabali a kapitolio.
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ Kalaw 1927, pp. 413–417 Appendix A
- ^ Guevara 1972, pp. 104–119
- ^ Guevara 1972, p. 104
- Agoncillo, Teodoro A. (1997). Malolos: The Crisis of the Republic. University of the Philippines Press. ISBN 978-971-542-096-9.
- Calit, Harry S. (2003). The Philippines: current issues and historical background. Nova Science Publishers. ISBN 978-1-59033-576-5..
- Duka, C. (2008). Struggle for Freedom' 2008 Ed. Rex Bookstore, Inc. ISBN 978-971-23-5045-0.
- Halstead, Murat (1898). The Story of the Philippines and Our New Possessions, Including the Ladrones, Hawaii, Cuba and Porto Rico.
- Kalaw, Maximo Manguiat (1927). The Development of Philippine Politics. Oriental commercial.
- Linn, Brian McAllister (2000a). The Philippine War, 1899–1902. University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-1225-3.
- Linn, Brian McAllister (2000b). The U.S. Army and Counterinsurgency in the Philippine War, 1899–1902. UNC Press Books. ISBN 978-0-8078-4948-4.
- Schultz, Jeffrey D. (2000). Encyclopedia of Minorities in American Politics: African Americans and Asian Americans. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-1-57356-148-8.
- Titherington, Richard Handfield (1900). A history of the Spanish-American war of 1898. D. Appleton and Company. (republished by openlibrary.org)
- Zafra, Nicolas (1967). Philippine history through selected sources. Alemar-Phoenix Pub. House.
- The Malolos Republic
- The First Philippine Republic at Malolos
- The 1899 Malolos Constitution Naiyarkibo 2012-08-14 iti Wayback Machine
- The 1899 Malolos ConstitutionSpanish version (archived from the original on 2010-06-03)
- Project Gutenberg – Panukala sa Pagkakana nang Repúblika nang Pilipinas by Apolinario Mabini
 | Daytoy nga artikulo a mainaig iti Filipinas ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |