Greenland
Ti Greenland (Groenlandes: Kalaallit Nunaat, panangibalikas [kalaːɬit nunaːt]; Danes: Grønland, panangibalikas [ˈkʁɶnˌlænˀ]) ket ti kadakkelan nga isla iti lubong,[a] a mabirukan iti pagbaetan dagiti taaw Artiko ken Atlantiko, iti daya ti Purpuro ti Artiko ti Kanada. Maysa daytoy nga autonomo a teritorio[3] iti kaunegan ti Pagarian ti Dinamarka. Uray no daytoy ket pisiograpiko a parte ti kontinente ti Amianan nga Amerika, ti Greenland ket maigimong a maipapan iti politika ken kultura iti Europa (naipangpangruna iti Norwega ken Dinamarka, dagiti bileg ti kolonia, ken ti pay asideg nga isla ti Islandia) para kadagiti ad-adu ngem maysa a milenio.[4] Kaaduan dagiti agtataeng ket dagiti Inuit, ken dagiti tinaudanda ket manipud iti Alaska babaen ti Akin-amianan a Kanada, ken nagin-inutda a nagtataeng iti ballasiw ti isla babaen ti maika-13 a siglo.[5]
Greenland | |
|---|---|
 modeło virtual | |
 Wagayway  Eskudo | |
 .svg)   Greenland | |
| Nagsasabtan: 72°0′0″N 40°0′0″W Nagsasabtan: 72°0′0″N 40°0′0″W | |
| Pagilian | Pagarian ti Dinamarka |
| Napundar | Mayo 1, 1979 |
| Kapitolio | Nuuk |
| Gobierno | |
| • Daulo | Múte Bourup Egede |
| Kalawa | |
| • Dagup | 2,166,086.00 km2 (836,330.48 sq mi) |
| Populasion (Enero 1, 2023)[1] | |
| • Dagup | 56,609 |
| • Densidad | 0.026/km2 (0.068/sq mi) |
| Sona ti oras | UTC±00:00, UTC−01:00, UTC−02:00, UTC−03:00, UTC−04:00 |
| Website | naalakkersuisut |
Ita nga aldaw, kaaduan a naikonsentrado ti populasion iti abagatan laud ti aplaya, bayat a ti nabati a paset ti sila ket manmano a matagtagitao. Mabingbingay ti Greenland kadagiti lima a munisipalidad – ti Sermersooq, Kujalleq, Qeqertalik, Qeqqata, ken Avannaata. Addaan daytoy kadagiti dua a di nainkorporado a lugar – ti Nailian a Parke ti Amianan daya a Greenland ken ti Thule Air Base. Ti naudi a naibaga, bayat nga iturayan babaen ti Danes, administruen daytoy babaen ti Aero Puersa ti Estados Unidos.[6] Tallo a pagkapat ti Greenland ket naabbongan babaen ti kaikaisuna a permanente a sabanas ti yelo iti ruar ti Antartika. Iti populasion ti 56,081 (2020),[7] daytoy ti kabassitan ti populasion a rehion iti lubong.[8] Agarup a pakgkatlo ti populasion ket agtataeng idiay Nuuk, ti kapitolio ken kadakkelan a siudad; ti maikadua a kadakkelan a siudad iti termino ti populasion ket ti Sisimiut, 320 kilometro (200 mi) iti amianan ti Nuuk.
Natagtagitaon ti Greenland kadagiti pagbabaetan dagiti agarup a 4,500 a tawen babaen dagiti Artiko a tattao a dagiti nagtaudanda ket immakarda idiay manipud iti ammo itan a Kanada.[9][10] Tinaengan dagiti Nordiko ti di natagtagitao nga akin-abagatan a parte ti Greenland idi rugi ti maika-10 a siglo, ken datida pay a tinaengan ti Islandia. Kanungpalan a naglayag dagitoy a Nordiko manipud iti Greenland ken Islandia, ken nagbalin ni Leif Erikson ti immuna nga ammo nga Europeano a nakaabot iti Amianan nga Amerika iti gangggani a 500 a tawen sakbay a naabot ni Columbus ti Is-isla ti Karibe. Simmangpet dagiti tattao nga Inuit idi maika-13 a siglo. Uray no nagtultuloy nga inimpluensiaan babaen ti Norwega ken dagiti Norwego, ti Greenland ket saan idi a pormal a tinurayan babaen ti balangat ti Norwega aginggana idi 1261. Napukaw dagiti kolonia ti Nordiko idi naladaw a maika-15 a siglo idi nakasanay ti Norwega iti Nangisit a Patay ken napan daytoy iti nakaro a pannakapaay. Iti nabiit kalpasan ti pannakapaayda, idi rugi ti 1499, nabiit a sinukimat ken tinuntonti isla babaen dagiti Portuges, ken ninagananda daytoy iti Terra do Lavrador (kanungpalan a naipakat iti Labrador iti Kanada).[11]
Dagiti nota
urnosen- ^ Australia ken Antarctica, isuda a dua ket dakdakkel nge ti Greenland, ngem kadawyanda a maikeddeng a kontinental a masa ti daga imbes a dagiti isla.[2]
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ https://bank.stat.gl/pxweb/en/Greenland/Greenland__BE__BE01__BE0120/BEXSTA.px/table/tableViewLayout1/; naala idi: Hunio 20, 2023.
- ^ "Joshua Calder's World Island Information". Worldislandinfo.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 23 Abril 2011. Naala idi 6 Septiembre 2010.
- ^ *Benedikter, Thomas (2006-06-19). "The working autonomies in Europe". Society for Threatened Peoples.
Denmark has established very specific territorial autonomies with its two island territories
- Ackrén, Maria (Nobiembre 2017). "Greenland". Autonomy Arrangements in the World. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-08-30. Naala idi 2020-09-23.
Faroese and Greenlandic are seen as official regional languages in the self-governing territories belonging to Denmark.
- "Greenland". International Cooperation and Development (iti Ingles). European Commission. 2013-06-03. Naala idi 2019-08-27.
Greenland […] is an autonomous territory within the Kingdom of Denmark
- Ackrén, Maria (Nobiembre 2017). "Greenland". Autonomy Arrangements in the World. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-08-30. Naala idi 2020-09-23.
- ^ The Fate of Greenland's Vikings Naiyarkibo 11 Enero 2011 iti Wayback Machine, by Dale Mackenzie Brown, Archaeological Institute of America, 28 Pebrero 2000
- ^ Mcghee, Robert (3 Abril 2015). "Thule Culture". Canadian Encyclopedia. Historica Canada. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 20 Nobiembre 2015. Naala idi 1 Hunio 2015.
- ^ "Qaasuitsup kommunia". www.qaasuitsup.gl. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 21 Hulio 2011. Naala idi 11 Pebrero 2018.
- ^ "Population and Population Growth 1901-2020". Statistical Greenland. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2022-11-13. Naala idi 7 Abril 2020.
- ^ "Population density (people per sq. km of land area)". The World Bank. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 5 Hunio 2013. Naala idi 3 Nobiembre 2012.
- ^ "Saqqaq-kulturen kronologi". National Museum of Denmark. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 7 Disiembre 2013. Naala idi 2 Agosto 2013.
- ^ Saillard J, Forster P, Lynnerup N, Bandelt HJ, Nørby S (2000). "mtDNA variation among Greenland Eskimos: the edge of the Beringian expansion". American Journal of Human Genetics. 67 (3): 718–26. doi:10.1086/303038. PMC 1287530. PMID 10924403.
- ^ The Portuguese Explorers Naiyarkibo 8 Mayo 2016 iti Wayback Machine. Heritage.nf.ca. Naala idi 21 Hunio 2016.
Bibliograpia
urnosen- Hessel, Ingo (2006). Arctic Spirit. Vancouver, BC: Douglas and McIntyre. ISBN 978-1-55365-189-5.
- Stern, Pamela (2004). Historical Dictionary of the Inuit. Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc. ISBN 978-0-8108-5058-3. OCLC 54768167.
- Wilcox, Jonathan; Latif, Zawiah Abdul (2007). Cultures of the World: Iceland. Marshall Cavendish. ISBN 978-0-7614-2074-3.
Dagiti akinruar a silpo
urnosen
Dagiti midia a mainaig iti Greenland iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Greenland manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)