Wikipedia

Herusalem

kapitolio ti Israel

Ti Herusalem (Hebreo: יְרוּשָׁלַיִם‎‎ Yerushaláyim Maipanggep iti daytoy nga uni ; Arabiko: القُدس‎ al-Quds Maipanggep iti daytoy nga uni  ken/wenno أورشليم Ûrshalîm)[i] ket isu ti kapitolio ti Israel, ngem daytoy ket saan a sangalubongan a mabigbigan,[ii] ken maysa kadagiti kadaanan a siudad iti lubong.[1] Mabirukan daytoy idiay Banbantay Hudea, a nagbaetan ti Baybay Mediteraneo ken ti akin-amianan nga igid iti Baybay Natay. No mairaman ti populasion ti lugar iti Daya a Herusalem, daytoy ket ti kadakkelan a siudad ti Israel iti populasion ken kalawa,[2][3] nga add ti populasion iti 763,800 nga agtaeng iti kalawa ti lugar iti 125.1 km2 (48.3 sq mi).[4][5][iii] Ti Herusalem ket nasantuan pay a siudad kadagiti tallo a kangrunaan a Dagiti Abraham a relihion—Hudaismo, Kristianidad ken Islam.

Herusalem
Siudad
Patneng a nagan
יְרוּשָׁלַיִם (Yerushalayim)

القُدس (al-Quds)
Manipud ti kanigid a ngato: Panorama ti Herusalem a makita manipud idiay Givat ha'Arba, Mamilla, ti Daan a Siudad ken ti Simborio iti Bato, maysa a souq idiay Daan a Siudad, ti Knesset, ti Akinlaud a Diding, ti Torre ni David ken dagiti diding ti Daan a Siudad
Manipud ti kanigid a ngato: Panorama ti Herusalem a makita manipud idiay Givat ha'Arba, Mamilla, ti Daan a Siudad ken ti Simborio iti Bato, maysa a souq idiay Daan a Siudad, ti Knesset, ti Akinlaud a Diding, ti Torre ni David ken dagiti diding ti Daan a Siudad
Wagayway ti Herusalem
Wagayway
Kayarigan iti Herusalem
Eskudo
Parbo a nagan: 
Ir ha-Kodesh (Nasantuan a Siudad), Bayt al-Maqdis (Balay dagiti Nasantuan)
Nagsasabtan: 31°47′N 35°13′E / 31.783°N 35.217°E / 31.783; 35.217Nagsasabtan: 31°47′N 35°13′E / 31.783°N 35.217°E / 31.783; 35.217
RehionIsrael
Gobierno
 • Mayor (Israel)Nir Barkat
 • Mayor (Palestina)Zaki al-Ghul
Kalawa
 • Siudad125,156 dunams (125.156 km2 wenno 48.323 sq mi)
 • Metro
652,000 dunams (652 km2 wenno 252 sq mi)
Kangato
754 m (2,474 ft)
Populasion
 (2012)
 • Siudad933,200
 • Densidad6,183/km2 (16,010/sq mi)
 • Metro
1,700,100
Nagan dagiti umiliHerosolimitano, Taga-Herusalem
Sona ti orasUTC+2 (IST)
 • Kalgaw (DST)UTC+3 (IDT)
Kodigo ti lugarballasiw taaw a panagdial +972-2; lokal a panagdial 02
Websitejerusalem.muni.il[iv]
[urnosen iti Wikidata]

Iti panawen ti atiddog a pakasaritaanna, ti Herusalem ket naminduan a nadadael, nalakuben iti namin 23, naraut iti namin 52, ken natiliw ken natiliw manen iti namin 44.[6] Ti kadaanan a paset ti siudad ket natagtagitaoidi maika-4 a milenio BCE.[1] Idi 1538, dagitit diding ket naipatakder iti likmut ti Herusalem babaen ni Suleiman ti Nadaeg . Tatta nga aldaw dagiti a didding ket mangipalpalawag ti Daan a Siudad, a daytoy ket tinawtawid a nabingbingay iti uppat a pagkapat manipud idi nasapa a maika-19 a siglo a kas dagiti pagkapat ti Armenio, Kristiano, Hudio, ken Muslim.[7] Ti Daan a Siudad ket nagbalin a Lubong a Tinawtawid a pagsaadan idi 1981, ken adda iti Listaan iti Lubong a Tinawtawid a Napeggad.[8] Ti moderno a Herusalem ket dimmakkelen iti labes nga adayo kadagiti pagbeddenganna.

Iti Hudaismo, ti Herusalem ket isun ti kasantuan a siudad manipud idi, segun ti Hebreo a Biblia, ni Ari David iti Israel ket immuna a nagipatakder iti daytoy a kas ti kapitolio iti nagkaykaysa a Pagarian ti Israel idi c.1000 BCE, ken ti anakna a lalaki, ni Ari Solomon, kinomisionna ti panangipatakder iti Umuna a Templo iti daytoy a siudad.[9] Iti Kristianidad, ti Herusalem ket isun ti nasantuan a siudad manipud idi, segun ti Baro a Testamento, nailansa iti krus ni Hesus idiay, seguro idi c.33 CE,[10][11][12] ken 300 a tawtawen kalpasan ni Santo Helena ket nainagananna ti peregrinasion a luglugar ti biag ni Hesus. Iti Sunni nga Islam, ti Herusalem ket isu ti maikatlo a kasantuan a siudad.[13][14] Nagbalin daytoy ti immuna a Qibla, ti naipakatengngaan ti isip a puntos para iti Muslim a kararag ti (Salah) in 610 CE,[15] ken, segun ti tinawtawid nga Islamiko, ni Mahoma ket inaramidna ti immuna a Rabii a Panagbanniaga idiay kalpasan ti sangapulo a tawen.[16][17] A kas ti nagbanagan daytoy, nupay adda laeng tio kalawa iti 0.9 kuadrado kilometro (0.35 sq mi),[18] ti Daan a Siudad ket pagtaengan kadagiti adu a lugar iti relihioso a pannakaipangpangruna, a mairaman ti Bantay Templo, ti Akinlaud a Diding, ti Simbaan ti Nasantuan a Sepulkro, ti Simborio iti Bato ken Meskita al-Aqsa.

Ita nga aldaw ti kasasaad ti Herusalem ket maibatbati a maysa kadgiti bugas a parikut iti Israeli–Palestina a suppiat. Idi las-ud ti Arabo-Israeli a Gubat ti 1945, ti Laud a Herusalem ket maysa idi kadagiti lugar a natiliw ken insilpo babaen ti Israel bayat a ti Daya a Herusalem, a mairaman ti Duog a Siudad, ket natiliw ken kalpasanna ket insilpo babaen ti Hordania. Ti Israel ket natiliwna ti Daya a Herusalem manipud iti Hordania idi las-ud ti Innem nga Aldaw a Gubat ti 1967 ken nagtungpalan a nangisilpo daytoy. Iti agdama, ti Batayan a Linteg ti Israel ket ket mangibagbaga ti Herusalem a kas ti "saan a nabingbingay a kapitolio" iti pagilian. Ti sangalubongan a komunidad ket limmikud ti kinaudi a panangisilpo a kas saan a nainkalintegan ken nangtrato ti Daya a Herusalem a kas teritorio ti Palestinia a sinakop babaen ti Israel.[19][20][21][22] Ti sangalubongan a komunidad ket saanna abigbigen ti Herusalem a kas kapitolio ti Israel, ken ti siudad ket saan a mangsangsangaili kadagiti gangganaet nga embahada.

Segun ti Sentral nga Opisina ti Estadistika ti Palentina, 208,000 kadagiti Palestinio ket agtateng idiay Daya a Herusalem, nga isu daytoy ket binirbirukan babaen ti Turay ti Palestina a kas ti kapitolio iti masakbayan a estado ti Palestina.[23][24][25]

Amin a sanga ti gobierno ti Israel ket mabirukan idiay Herusalem, a mairaman ti Knesset (parlamento ti Israel), dagiti pagtaengan ti Kangrunaan a Ministro ken ti Presidente, ken ti Kangatuan a Korte. Ti Herusalem ket isu ti pangibalayan ti Hebreo nga Unibersidad ken ti Museo ti Israel nga addaan iti Altar iti Libro. Ti Bibliko a Pagtarakenan ti ayup ti Herusalem ket natalinaay a nairangranggo a kas ti kasayaatan a papanan dagiti turista idiay Israel para kadagiti Israeli.[26][27]

Etomolohia

urnosen

Ti siudad a tinawtawagan idi ti Rušalim dagiti teksto ti eksekrasion iti Tengnga a Pagarian ti Ehipto (c. maika-19 a siglo BCE) ket adu, ngem saan nga unibersal a nailaslasin a kas ti Herusalem.[28][29] Ti Herusalem ket tinawtawaga iti Urušalim iti sursurat ti Amarna iti Abdi-Heba (1330s BCE).[30]

Ti nagan a “Herusalem” ket nadumaduma a nanaganan tapno kaibuksilanna ti "pundasion (Sumerian yeru, ‘pagtaengan’/Semitiko yry, ‘tapno bangonen, tapno mangikabil ti pundasion’) iti dios a ni Shalem",[31][32] ti dios a ni Shalem ket isuna idi ti kasisigud a mangay-aywan a dios iti siudad ti Bronse a Panawen.[33]

Ti porma a Yerushalem wenno Yerushalayim (Herusalem) ket immuna a nagparang iti Biblia, iti libro ni Joshua. Segun ti Midrash, ti nagan ket ti panagtiptipon ti Yhwh Yir'eh ("Kitaento ti Dios", ti nagan nga inted babaen ni Abraham ti lugar nga ayan ti nagrugianna nga insakripisio ti annakna a lalaki) ken ti ili a "Shalem".[34]

Ti Shalim wenno Shalem ket isu idi ti nagan ti dios ti sumipnget iti relihion ti Kananea , daytoy a nagan ket naibatay iti isu met laeng a ramut ti S-L-M manipud iti nakaalanna a Hebreo a balikas para iti "kappia" (Salam wenno Shalom iti moderno nga Arabiko ken Hebreo).[35][36] Isunga ti nagan ket bukod a mangited kadagiti nagan a "Ti Siudad ti Kappia",[32][37] "Pagtaengan ti Kappia,[38][39] "pagyanan ti kappia" ("napundar iti seguridad"),[40] ken mabalin pay a ti "Pakaimatangan ti Kappia" kadagiti dadduma a Kristiano a mannurat.[41] Ti pagpatingaan ti -ayim ket mangipakita ti dua, isunga mangiturong daytoy ti panangisingasing a tinagan a Yerushalayim ket mangitudo ti kinapudno a ti siudad ket adda kadagiti dua a turod.[42][43] Nupay kasta, ti panangibalikas ti kinaudi a silaba a kas -ayim ket agparparang a naladaw a panagrang-ay, ken daytoy ket saan pay idi a nagparang iti panawen ti Septuaginta.

Ti kaduogan a pagtaengan idiay Herusalem, ket nabangon a nasapsapa ngem ti Bronse a Panawen idiay turod a ngato ti Gihon Spring, a segun idi ti Biblia ket nanaganan ti Jebus.[44] Tinawtawagan daytoy ti "Pagsammakedan ti Zion" (metsudat Zion), daytoy ket ninaganan manen babaen ni David a kas ti Siudad ni David,[45] ken naamammuan idi babaen ti naganna iti kina-ugma.[46][47]Ti sabali pay a nagan a "Zion", ket immun-una a mangitudtudo iti maysa a naisangayan a paset ti siudad, ngem kanungpalan daytoy a mangitudtudo ti sibubukel a siudad ken tapno mangirepresenta ti bibliko a Daga ti Israel. Iti Griego ken Latin ti nagan ti siudad idi ket naipatarus a naisurat iti Hierosolyma (Griego: Ἱεροσόλυμα; iti Griego hieròs, ἱερός, a kaibuksilanna ket nasantuan), urayno ti siudad ket nanaganan manen idi ti Aelia Capitolina para iti paset ti panawen ti pakasaritaan ti Roma.

Iti Arabiko, ti Herusalem ket kaaduan a naam-ammuan a kas ti القُدس, a naipatarus a naisurat iti al-Quds ken ti kaibuksilanna ket "Ti Nasantuan" wenno "Ti Nasantuan a Santuario".[38][39] Ti opisial nga annuroten ti gobierno ti Israeli ket agbilbilin a ti أُورُشَلِيمَ, a naipatarus a naisurat iti Ūršalīm, a kapadpada dagiti nagan ti Hebreo ken Ingles, ket nasken a mausar a kas ti nagan siudad ti pagsasao nga Arabiko ket kakuyogna iti القُدس. أُورُشَلِيمَ-القُدس.[48]

 

Dagiti nagibasaran

urnosen
  1. ^ a b "Linia ti Oras ti Pakasaritaan iti Herusalem". Pudno a Biblioteka ti Hudio. Ameriko-Israeli a Gandat ti Pagtitinnulongan. Naala idi 16 Abril 2007.
  2. ^ Kadakkelan a siudad:
    • "... moderno a Herusalem, kadakkelan a siudad ti Israel ..." (Erlanger, Steven. Ti Herusalem, Tatta nga aldaw, [Ti New York Times, 16 Abril 2006.)
    • "Ti Herusalem ket isu ti kadakkelan a siudad ti Israel." ("Israel (pagilian) Naiyarkibo 2009-10-28 iti Wayback Machine", Microsoft Encarta, 2006, p. 3. Naala idi 18 Oktubre 2006. 31 Oktubre 2009.)
    • "Manipud idi 1975 ti nagkaykaysa a Herusalem ket isun ti kadakkelan a siudda idiay Israel." ("Jerusalem", Encyclopædia Britannica Online, 2006. Naala idi 18 Oktubre 2006. Naarkibo 21 Hunio 2008)
    • "Ti Herusalem ket isu ti kadakkelan a siudad ti Estado iti Israel. Addaan iti kaaduan ti populasion, kaaduan kadagiti Hudio ken dagiti saan a Hudio kadagiti amin a siudad iti Israeli." (Klein, Menachem. Herusalem: Ti Masakbayan iti Naisuppiatan a Siudad, Unibersidad ti New York a Pagmalditan, 1 Marso 2001, p. 18. ISBN 0-8147-4754-X)
    • "Idi 1967, ti Tel Aviv ket isu idi ti kadakkelan a siudad idiay Israel. Babaen idi 1987, ad-adu kadagiti Hudio ket nagtaeng idiay Herusalem ngem ti dagup a populasion iti Tel Aviv. Ti Herusalem ket nagbalinen a ti kangrunaan a siudad ti Israel." (Friedland, Roger ken Hecht, Richard. Ti Panagturay ti Herusalem, Unibersidad iti California a Pagmalditan, 19 Septiembre 2000, p. 192. ISBN 0-520-22092-7).
  3. ^ "Pablaak ti Warnakan: Aldaw ti Herusalem" (PDF). Tengnga nga Opisina dagiti Estadistika. 24 Mayo 2006. Naala idi 10 Marso 2007.
  4. ^ "TABLa 3. – POPULASION(1) DAGITI LUGAR NGA AGBILANG TI SUMUROK A 2,000 NGA AGTAENG KEN DADDUMA PAY NGA AWAY A POPULASION IDI 31/12/2008" (PDF). Tengnga nga Opisina dagiti Estadistika ti Israel. Naala idi 26 Oktubre 2009.
  5. ^ "Dagiti lokal ng aagturay idiay Israel 2007, Pablaak a #1295 – Bariweswes dagiti munisipalidad – Herusalem" (PDF) (iti Hebreo). Tengnga nga Opisina dagiti Estadistika ti Israel. Naala idi 31 Disiembre 2007.
  6. ^ "Bingbingayentayo ngata ti Nasantuan dagiti Kasanuan a Siudad?". Moment Magazine. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-06-03. Naala idi 5 Marso 2008.. Segun ti tarkasan ti Herusalem a Nalakuben ni Eric H. Cline.
  7. ^ Ben-Arieh, Yehoshua (1984). Ti Herusalem iti Maika-19 a Siglo, Ti Daan a Siudad. Yad Izhak Ben Zvi ken St. Martin a Pagmalditan. p. 14. ISBN 0-312-44187-8.
  8. ^ "Daan a Siudad ti Herusalem ken dagiti Didingna". Whc.unesco.org. Naala idi 11 Septiembre 2010.
  9. ^ Manipud idi maika-10 a siglo BCE:[v]
    • "Ti Israel keyt immuna a napanday iti nagkaykaysa a pagilian manipud iti Herusalem idi agarup a 3,000 tawtawen, nga idi ni Ari David ket innalana ti balangat ken pinagkaykaysana dagiti sangapulo ket dua a tribo manipud iti daytoy a siudad... Para kadagiti rinibo a tawen ti Herusalem ket isu idin ti tugaw ti Hudio a turay, ti bimmalayam dagiti ari, ti lokasion dagiti lehislatibo a konseho ken dagiti korte. Iti pammagtalaw, ti Hudio a pagilian ket naam-ammuan a kas ti siudad a lugar ti taga-ugma a kapitolio. Dagiti Hudio, nupay ti ania a lugar ti ayanda, ket agkarkararagda ti pannakaisubli daytoy." Roger Friedland, Richard D. Hecht. Ti Panagturay ti Herusalem, Unibersidad iti California a Pagmalditan, 2000, p. 8. ISBN 0-520-22092-7
    • "Ti Hudio a panagbedbed ti Herusalem ket saan a napaay. Para kadagiti tallo a milenio, ti Herusalem ket isun ti sentro iti Hudio a pammati, a nagtagtaginayon ti naisimboluan a pateg manipud kadagiti napalabas a kaputotan." Herusalem- ti Nasantuan a Siudad, Ministro iti Ganganaet a Panakibing ti Israel, 23 Pebrero 2003. Naala idi 24 Marso 2007.
    • "Ti pannakasentro ti Herusalem ti Hudaismo ket napisa unay a dagiti pay sekular a Hudio ket agiyebebkas ti panagiruknoyda ken pannakaikapetda iti siudad, ken saanda a maipanunutan ti moderno nga Estado iti Israel nga awan daytoy.... Para kadagiti Hudio ti ket simple a sagrado gapu ta adda daytoy... Nupay ti sagrado a karakter ti Herusalem ket makita pay kadagiti napalabas a tallo a milenio...". Leslie J. Hoppe. Ti Nasantuan a Siudad: Ti Herusalem iti teolohia iti Daan a Testamento, Liturhikal a Pagmalditan, 2000, p. 6. ISBN 0-8146-5081-3
    • "Manipud idi inaramid ni Ari David ti Herusalem a kas ti kapitolio iti Israel idi 3,000 a tawtawen, ti siudad ket adda ti sentro a papel ti irurumsua dagiti Hudio." Mitchell Geoffrey Bard, Ti Kompleto a Pagalagadan dagiti Maag iti Suppiatan ti Tengnga a Daya, Alpha Books, 2002, p. 330. ISBN 0-02-864410-7
    • "Para kadagiti Hudio ti siudad ket isun ti pakipatengngaan ti isip kadagiti naikararua, kultural, ken nailian a biag kadagiti napalabas a tallo a milenio." Yossi Feintuch, Estados Unido nga Annuroten para iti Herusalem, Greenwood Publishing Group, 1987, p. 1. ISBN 0-313-25700-0
    • "Ti Heerusalem ket nagbalin a sentro dagiti Hudio a tattao kadagiti napalabas a 3,000 tatawen" Moshe Maoz, Sari Nusseibeh, Herusalem: Dagiti Puntos iti Rasras – Ken ti Labes, Brill Academic Publishers, 2000, p. 1. ISBN 90-411-8843-6
    • "Dagiti Hudio a tattao ket ket saan a maikkat kadagiti pannakaibedbedda ti siuadad iti Herusalem. Awan ti ania man a siudad ti adda ti nagnagruna a papel iti pakasaritaan, politikop, kultura, relihion, nailian a biag ken kaimatangan dagiti tattao iti Herusalem iti biag ti panaka-Hudio ken Hudaismo. Manipud idi nagipatakder ni Ari David iti siudad a kas ti kapitolio iti Hudio nga estado sirka 1000 BCE, nagserbi daytoy a kas ti simbolo ken ti kangrunaaan a panagiyebkas ti identidad a kas maysa a pagilian dagiti Hudio a tattao." Dagiti Kangrunaan a Kinapudno a nasken a Maammuam: Herusalem Naiyarkibo 2013-01-04 iti Wayback Machine, Liga ti Kontra-Dipamasion, 2007. Naala idi 28 Marso2007.
  10. ^ Maier, P.L. (1968). "Sejanus, Pilato, ken ti Petsa ti Pannakailansa ti Krus". Pakasaritaan ti Simbaab. 37 (1): 3–13. JSTOR 3163182.
  11. ^ Fotheringham, J.K. (1934). "Ti ebidensia ti astronomia ken teknikal a kronologo para ti petsa iti pannakailansa ti krus" (PDF). Warnakan dagiti Teolohiko a Panagadal. 35: 146–162.
  12. ^ Ti Misterio iti Naudi a Pangrabii, babaen ni Colin J. Humphreys (2011), Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan, Cambridge ISBN 9780521517553 panid 193
  13. ^ Maikatlo a kasantuan a lugar iti Islam:
    • Esposito, John L. (2 Nobiembre 2002). Ti Nasken a Maammuan ti Sinoman a Maipapan ti Islam. Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan. p. 157. ISBN 0-19-515713-3. Ti Rabii a Panagbanniaga ket nagaramid ti Herusalem a kas ti maikatlo a kasantuan a siudad iti Islam
    • Brown, Leon Carl (15 Septiembre 2000). "Panagikabil ti Ebntablada: Islam ken dagiti Muslim". Relihion ken Estado: Ti Muslim Pamay-an dagiti Politika. Unibersidad ti Columbia a Pagmalditan. p. 11. ISBN 0-231-12038-9. Ti maikatlo a kasantuan a siudad iti Islam—Herusalem—ket daytoy pay ket adda iti sentro...
    • Hoppe, Leslie J. (Agosto 2000). Ti Nasantuan a Siudad: Ti Herusalem iti Teolohia iti Daan a Testamento. Michael Glazier Books. p. 14. ISBN 0-8146-5081-3. Ti Herusalem ket agnanayon a nairagrag-o a kas maysa a kangrunaaan a lugar iti Islam. Ti Herusalem ket kanayon a maitudtudo a kas ti maikatlo a kasantuan a siudad iti Islam...
  14. ^ "Middle Dagiti Daya a plano ti kappia" babaen ni Willard A. Beling": Ti Meskita Aqsa idiay Bantay Templo ket isu ti maikatlo a kasantuan a lugar iti Sunni nga Islam kalpasan ti Mecca ken Medina
  15. ^ Lewis, Bernard; Holt, P. M.; Lambton, Ann, dagiti ed. (1986). Cambridge a Pakasaritaan iti Islam. Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan.
  16. ^ [Koran 17:1–3]
  17. ^ Allen, Edgar (2004). Dagiti estado, Dagiti pagilian, ken Dagiti pagbeddengan: Dagiti Etiko ti Panagaramid dagiti Pagbeddengan. Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan. ISBN 0-521-52575-6. Naala idi 9 Hunio 2008.
  18. ^ Kollek, Teddy (1977). "Kinaudi a balikas". Iti John Phillips (ed.). Pagayatan ti Panagbiag – Israel: ti Rupa dagiti Aligaget 1948-dagiti Rupa ti Namnama iti Tatta nga Aldaw. Dial a Pagmalditan/James Wade. agarup a 225 acre (0.91 km2)
  19. ^ "Ti Israel ket agplanplano kadagiti 1,300 a pagtaengan a balay dagiti Hudio idiay Daya a Herusalem". BBC News. 9 Nobiembre 2010. Ti Day a Herusalem ket naikedkeddeng a kas nasakupan a teritorio ti Palestina babaen ti sangalubongan a komunidad, ngem kinunkuna ti Israel a daytoy ket bukodna ateritorio.
  20. ^ "Ti Kasasaad ti Herusalem" (PDF). Ti Saludsod iti Palestine ken ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. DEpartamento ti Pakaammo ti Publiko ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Ti Daya a Herusalem ket naikedkeddengan, babaen ti Sapasap nga Asemblia ken ti Koneho ti Seguridad, a kas paset ti nasakupan a teritorio ti Palestina.
  21. ^ Dagiti Israeli a turay ket agsupsuportada kadagiti 600 a baro a balbalay idiay Daya a Herusalem
  22. ^ Resolusion 298 Septiembre 25, 1971: Naiyarkibo 2013-08-19 iti Wayback Machine "Nanglaglagip kadagiti resolusionna... a maipanggep kadagiti rukod ken dagiti tignay babaen ti Israel a naidaremdem ti panagbaliw ti kasasaad ti nasakupan ti Israel a paset ti Herusalem,..."
  23. ^ Segal, Jerome M. (1997). "Pannakitulag iti Herusalem". Ti Unibersidad ti Maryland nga Eskuela ti Publiko nga Annuroten. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2006-05-14. Naala idi 25 Pebrero 2007.
  24. ^ Møller, Bjørn (Nobiembre 2002). "Ti Kooperatibo nga Estruktura para kadagiti Relasion ti Israel-Palestina" (PDF). Pagobraan a papel Blng. 1. Sentro para kadagiti Panagdal ti Europeano nga Annuroten. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2004-01-06. Naala idi 16 Abril 2007. {{cite journal}}: Makasapul ti dakamat journal iti |journal= (tulong)
  25. ^ Press, Associated (9 Pebrero 2008). "Dagiti Palestinio ket dimmakel babaen ti riniwriw iti maysa a dekada". Fr.jpost.com. Naala idi 17 Oktubre 2011.
  26. ^ Rosenblum, Irit. "Haareez Biblical Zoo favorite tourist site in 2006". Haaretz. Israel. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-08-29. Naala idi 11 Septiembre 2010.
  27. ^ Lis, Jonathan. "Jerusalem Zoo is Israel's number one tourist attraction". Haaretz. Israel. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-03-16. Naala idi 9 Septiembre 2011.
  28. ^ David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid B. Beck (2000). Eerdmans a diksionario ti Biblia. Wm. B. Eerdmans Publishing. pp. 694–695. ISBN 978-0-8028-2400-4. Naala idi 19 Agosto 2010. Ni Nadav Naʼaman, Canaan iti maika-2 a Milenio B.C.E., Eisenbrauns, 2005 pp.177ff. ket nangidiaya ti sumuppiata kapanunotan, isu ket nangisupsuppiat para iti transkripsion ti Rôsh-ramen, a nanaganan iti r'š (ulo) ken rmm (rambakan), tapno kaibusilanna ti 'ti narambakan nga Ulo', ken saan a mangibagbaga iti Herusalem.
  29. ^ G. Johannes Botterweck, Helmer Ringgren (eds.) Teolohikal a Diksionario ti Daan a Testamento, (tr. David E. Green) William B. Eerdmann, Grand Rapids Michigan, Cambridge, UK 1990, Vol. VI, p. 348
  30. ^ "Ti Sursurat ti El Amarna manipud iti Canaan". Tau.ac.il. Naala idi 11 Septiembre 2010.
  31. ^ Meir Ben-Dov, Historikal nga Atlas iti Herusalem, Continuum International Publishing Group, 2002, p. 23.
  32. ^ a b Binz, Stephen J. (2005). Herusalem, ti Nasantuan a Siudad. Connecticut, Estados Unidos: Twenty-Third Publications. p. 2. ISBN 978-1-58595-365-3. Naala idi 17 Disiembre 2011.
  33. ^ G. Johannes Bottereck, Helmer Ringgren, Heinz-Josef Fabry, (eds.) Teolohiko a Diksionario ti Daan a Testamento, tr. David E. Green, vol. XV, pp. 48–49 William B. Eeerdmanns Co. Grand Rapids, Michigan/Cambridge UK 2006, pp. 45–6
  34. ^ Louis Ginzberg (Oktubre 1998). "The Legends of the Jews Volume 1".
  35. ^ Elon, Amos. Herusalem. HarperCollins Publishers Ltd. ISBN 0-00-637531-6. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-19. Naala idi 26 Abril 2007. Ti epiteta ket mabalin a nagtaud iti taga-ugma anagan ti Herusalem—Salem (manipud iti pagano a dios ti sudad), daytoy ket etimolohiko a naikapet kadagiti pagsasao a Semitiko para kadagiti balikas ti kappia (shalom iti Hebreo, salam iti Arabiko).
  36. ^ Ringgren, H., Die Religionen des Alten Orients (Göttingen, 1979), 212.
  37. ^ Hastings, James (2004). Ti Diksionario ti Biblia: Tomo II: (Paset II: I -- Kinsman), Tomo 2. Honolulu, Hawaii: Naiprenta manen manipud iti 1898 nga edision babaen ti Unibersidad a Pagmalditan ti Pasipiko. p. 584. ISBN 1-4102-1725-6. Naala idi 17 Disiembre 2011.
  38. ^ a b Bosworth, Clifford Edmund (2007). Historic cities of the Islamic world. Ti Olanda: Koninklijke Brill NV. pp. 225–226. ISBN 90-04-15388-8. Naala idi 17 Disiembre 2011.
  39. ^ a b Denise DeGarmo (9 Septiembre 2011). "Pagtaengan ti Kappia?". Wandering Thoughts. Center for Conflict Studies. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-04-26. Naala idi 17 Disiembre 2011.
  40. ^ Marten H. Wouldstra, The Book of Joshua, William B. Eerdmanns Co. Grand Rapids, Michigan (1981) 1995, p. 169 n.2
  41. ^ Bosworth, Francis Edward (1968). Millennium: a Latin reader, A. Oxford, Nagkaykaysa a Pagarian: Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan. p. 183. ISBN 978-0-86516-191-7. Naala idi 17 Disiembre 2011.
  42. ^ Wallace, Edwin Sherman (Agosto 1977). Herusalem ti Nasantuan. New York: Arno Press. p. 16. ISBN 0-405-10298-4. Ti kapada a panirigan ket tinengtengngel babaen dagiti nangited ti dua a bilang ti gramatiko ti Hebreo iti balikas
  43. ^ Smith, George Adam (1907). Herusalem: Ti Topgrapia, Ekonomika ken Pakasaritaan manipud kadagiti Kasapaan a Panawen aginggana ti A.D. 70. Hodder ken ni Stoughton. p. 251. ISBN 0-7905-2935-1. Ti terminasion -aim wenno -ayim ket naipagpagarup idi a kas ti ordinario a terminasion kadagiti dua a bilang ti gramatiko ti pangnagan, ken naipalplawag idi a mangipakpakita kadagiti akin-ngato ken akin-baba a siudad (kitaen ditoy [1])
  44. ^ Ti Oxford nga ensiklopedia ti taga-ugma a Gresia ken Roma, Tomo 1, p. 113
  45. ^ 2 Samuel 5:7,9.indakamat ni Israel Finkelstein, Amihay Mazar, Brian B. Schmidt, (eds) Ti Panagsukimat para iti Naipakasaritaan nga Israel, Society of Biblical Literature, 2007 p.127.
  46. ^ Bar-Kochva, Bezalel (2002). Judas Maccabeus: The Jewish Struggle Against the Seleucids. Cambridge, Nagkaykaysa aPagarian: Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan. p. 447. ISBN 0-521-01683-5.
  47. ^ Mazar, Eilat (2002). The Complete Guide to the Temple Mount Excavations. Herusalem: Shoham Academic Research and Publication. p. 1. ISBN 965-90299-1-8.
  48. ^ "Ti OPisial a Website ti Herusalem". Munisipalidad ti Herusalem. 19 Septiembre 2011.

Dagiti akinruar a silpo

urnosen
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Herusalem&oldid=401576"