Baybay Tirreno
Ti Baybay Tirreno (Korso : Mari Tirrenu, Pranses: Mer Tyrrhénienne [mɛʁ tiʁenjɛn], Italiano: Mar Tirreno [mar tirˈrɛːno], Napolitano: Mar Tirreno, Sardo: Mare Tirrenu, Siciliano: Mari Tirrenu) ket parte ti Baybay Mediteraneo idiay akinlaud nga aplaya ti Italia. Daytoy ket nainagan manipud kadagiti Tattao a Tirrenio, ken nainagananen daytoy manipud idi maika-6 a siglo BCE babaen dagiti Etrusko ti Italia.
| Baybay Tirreno | |
|---|---|
 Baybay Tirreno | |
| Lokasion | Baybay Mediteraneo |
| Nagsasabtan | Nagsasabtan: 40°N 12°E / 40°N 12°E |
| Kita | Baybay |
| Pagpagilian ti labneng | Pransia, Italia |
| Kalawa ti rabaw | 275,000 km2 (106,200 sq mi) |
| Agpakatengnga a kaadalem | 2,000 m (6,562 ft) |
| Kaadaleman | 3,785 m (12,418 ft) |
Heograpia
urnosenTi baybay ket nabeddengan babaen ti Corsica ken Sardinia iti laud, ti peninsula Italiano kadagiti rehion ti Toscana, Lazio, Campania, Basilicata, ken Calabria) iti daya, ken ti Sicilia iti abagatan.
Ti kaadalem ti baybay ket 3,785 metro (12,418 ft).
Ti Baybay Tirreno ket mabirukan idiay asideg a pagsasabtan ti Plata ti Aprika ken Plata ti Eurasia; isu a dagiti kabambantayan ken dagiti aktibo a bulkan a kas ti Bantay Marsili ket mabirukan kadagiti sirokna. Dagiti walo nga Is-isla Aeolia ken Ustica ket mabirukan dagitoy idiay akin-abagatan a parte ti baybay iti amianan ti Sicilia.
Sakup
urnosenIpalawag ti Gunglo ti Internasional a Hidrograpiko dagiti patingga ti Baybay Tirreno a kas dagiti sumaganad:[1]
- Iti Lingsat Messina: Ti linia a mangisilpo iti akin-amianan unay a patingga ti Rawis Paci (15°42′E) aginggana iti daya a patingga ti Isla ti Sicilia, Rawis Peloro (38°16′N).
- Iti Abagatan a laud: Ti linia nga agtartaray manipud iti Rawis Lilibeo (Laud a patingga ti Sicilia) aginggana iti abagatan a patingga ti Rawis Teulada (8°38′E) idiay Sardinia.
- Iti Lingsat ti Bonifacio: Ti linia a mangisilpo iti laud a patingga ti Rawis Testa (41°14′N) idiay Sardinia nga agraman iti abagatan a laud ti Rawis Feno (41°23′N) idiay Corsica.
- Iti amianan: Ti linia a mangisilpo iti Rawis Corse (Rawis Grosso, 9°23′E) idiay Corsica, nga agraman iti Isla Tinetto (44°01′N 9°51′E / 44.017°N 9.850°E) ken kalpasanna babaen dagiti isla ti Tino ken Palmaria aginggana iti Punto San Pietro (44°03′N 9°50′E / 44.050°N 9.833°E) iti aplaya ti Italia.
Dagiti rummuaran
urnosenAdda dagiti uppat a rummuaran manipud iti Baybay Tirreno (amianan aginggana iti abagatan):
| Rummuaran | Lokasion | Kaakaba | Naikapet a bayaby |
|---|---|---|---|
| Kanal Corsica | pagbaetan ti Toscana ken Corsica 42°50′N 9°45′E / 42.833°N 9.750°E | agarup a 80 kilometro (50 mi) | Baybay Liguria |
| Lingsat ti Bonifacio | pagbaetan ti Corsica ken Sardinia | 11 kilometro (6.8 mi) | Baybay Mediteraneo (maitutop) |
| awan nagan | pagbaetan ti Sardinia ken Sicilia | agarup a 290 kilometro (180 mi) | Baybay Mediteraneo (maitutop) |
| Lingsat Messina | pagbaetan ti Sicilia ken Calabria iti ramay ti saka ti Italia | 3 kilometro (1.9 mi) | Baybay Honiko |
Dagiti labneng
urnosenTi Baybay Tirreno ket nabingbingay kadagiti dua a labneng (wenno tantanap), ti tanap Vavilov ken ti tanap Marsili. Dagitoy ket naisina babaen ti pantok ti rangtay ti sirok ti baybay nga ammo a kas ti Rangtay Issel, a nainaganan kenni Arturo Issel.[2]
Nagan
urnosenTi naganna ket naala manipud iti Griego a nagan para kadagiti Etrusko, a naibagbaga kano a dagiti emigrante manipud iti Lydia ken indauluan babaen ni prinsipe Tirreno.[3] Dagiti Etruskano ket tinagtagitaoda ti aplaya ti moderno a Tosvana ken inbagbagada ti danum a kas ti "Baybay dagiti Etrusko".
Dagiti puerto
urnosenDagiti nangruna a puerto ti Baybay Tirreno idiay Italia ket ti Napoles, Palermo, Civitavecchia (Roma), Salerno, Trapani ken Gioia Tauro. Idiay Pransia ti kangrunaan a puerto ket ti Bastia.
Laglagipen nga urayno ti maisasao a "puerto ti Roma" ket kankanayon a maus-usar, awan ti pudno a puerto idiay Roma. Imbes ket a ti "puerto ti Roma" ket mangibagbaga kadagiti pasilidad ti baybay idiay Civitavecchia, iti kaadayo a 68 km (42 milia) iti amianan a laud ti Roma ken saan unay nga adayo manipud iti eropuertona.
Ti Giglio Porto ket ti bassit a puerto ti isla iti daytoy a lugar. Daytoy ket nagbalin a prominente idi linmed ti Costa Concordia itidiay aplaya ti Giglio.
Dagiti angin
urnosenIti Griego a mitolohia, naipampamattian a dagiti derrraas iti ngato ti Baybay Tirreno ket nagibalbalay kadagiti uppat nga angin nga induldulin babaen ni Eolo. Dagiti angin ket ti Mistral manipud iti ginget ti Rodano, ti Libeccio manipud iti abagatan a laud, ken ti Sirocco ken Ostro manipud iti abagatan.
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ "Limits of Oceans and Seas, 3rd edition" (PDF). International Hydrographic Organization. 1953. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2011-10-08. Naala idi 6 Pebrero 2010.
- ^ Sartori, Renzo (2003). "The Tyrrhenian back-arc basin and subduction of the Ionian lithosphere" (PDF). Episodes. 26 (3): 217–221. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2008-12-19. Naala idi 2016-01-14.
- ^ "The Origins of the Etruscans". San José State University. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-10-17. Naala idi 1 Disiembre 2010.