Sicilia

Ti Sicilia (Italiano Sicilia [siˈtʃiːlja]; Siciliano: Sicilia Palermitano: [sɪˈʃʲɪːljʌ]) ket isu ti kadakkelan nga isla idiay Baybay Mediteraneo; a mairaman dagiti nakapalikmut a babassit nga isla, daytoy ket mangbukel ti naturay a rehion ti Italia, ti Regione Autonoma Siciliana (Naturay a Rehion ti Sicilia).

Sicilia
Ti pannakailadawan ti Sicilia
Wagayway Eskudo
Sicilia
Nagsasabtan: 37°36′0″N 14°0′55″E
Pagilian	Italia
Napundar	Mayo 15, 1946
Kapitolio	Palermo
Gobierno
• Daulo	Renato Schifani
Kalawa
• Dagup	25,711.00 km2 (9,927.07 sq mi)
Kangato	3,340 m (10,960 ft)
Populasion  (2019)
• Dagup	4,983,478
• Densidad	190/km2 (500/sq mi)
Sona ti oras	UTC+01:00, UTC+02:00
Website	www.regione.sicilia.it

Ti Sicilia ket mabirukan idiay tengnga a Mediteraneo. Daytoy ket sumakop manipud ti ungto ti Apennine a peninsula a nakasinaan daytoy babaen ti akikid a Ilet ti Messina, a mapan idiay aplaya ti Amianan nga Aprika. Ti kangrunaan a dulon daytoy ket ti Bantay Etna, nga iti 3,320 m (10,890 ft) ket isu ti katayagan nga aktibo a bulkan idiay Europa ken maysa kadagiti kaaktibuan iti lubong. Ti isla ket adda ti kayarigan a Mediteraneo a klima.

Ti kasapaan nga arkeolohiko nga ebidensia ti panagtaeng ti tao ti isla ket napetsaan manipud idi kasapaan ti 8000 BC. Iti agarup a 750 BC, ti Sicilia ket nagbalin a maysa a Griego a kolonia ken para kadagiti sumaganad a 600 a tawtawen daytoy ket sitio idi ti Griego-Punico ken Romano-Punico a gubgubat, a naipatingga nga adda ti Romano a panakadadael ti Kartago. Kalpasan ti pannakatnag ti Romano nga Imperio idi maika-5 a siglo AD, ti Sicilia ket kankanayon a nabalbaliwan kadagiti nagtengtengngel, ken idi las-ud ti nasapa a Tengnga a Pampanawen daytoy ket tinurayan babaen dagiti Bandalos, Ostrogodos, dagiti Bisantino, dagiti Arabo ken dagiti Normano. Iti kaladawan, ti Pagarian ti Sicilia ket nagpaut ti baetan ti 1130 ken 1816, a pinarparukma kadagiti balangat ti Aragon, Espania, ti Nasantuan a Romano nga Imperio, ken ti kanungpalan dagiti Borbones, idi ti Pagarian dagiti Dua a Sicilia. Daytoy idi ket naipagkaykaysa kadagiti amian a paset ti Italia idi 1860, ngem ti simmarsaruno a pannakarebba ti ekonomiko ket nangiturong ti maysa nga allon ti emigrasion, separatismo, ken ti irurumsua ti Mapia, a dagiti kriminal nga ar-aramidda ket nangikaso kadagiti parikut aginggana ti tatta nga aldaw. Kalpasan ti pannakaipasngay ti Italiano a Republika idi 1946, ti Sicilia ket naikkan ti naipangpangruna a kasasaad a kas maysa a naturay a rehion.

Ti Sicilia ket adda ti nabaknang ken naisalsalumina a kultura, a naipangpangruna iti panggep dagiti arte, musika, literatura, panagluto, architektura ken pagsasao. Ti Sicilia ket agtengtengngel pay ti kinapangruna para iti arkeolohiko ken dagiti taga-ugma a sitio a kas ti Necropolis ti Pantalica, ti Ginget dagiti Templo ken ti Selinunte.

Ti ekonomia ti Sicilia ket adu a nadumaduma. Ti agrikultura a paset ket naisangsangayan kadagiti sitrus a prutas, olibas ken lana ti olibas, ub-ubas ken bino. Ti turismo ken panagilaklako ti daga ket ekonomiko a nangruna para iti isla. Urayno adda ti dagup ti domestiko a produkto ti tunggal maysa a tao iti agarup a €17,000, daytoy ket adda ti dua a pagkatlo laeng ti katimbengan ti Kappon ti Europa ken maysa kadagiti kabassitan a naparang-ay a rehion ti Italia.

• 
  Vulcano
• 
  Tindari
• 
  Cefalu
• 
  Ragusa
• 
  Segesta
• 
  Selinunte
• 
  Agrigento

Adu pay a mabasbasa

• Bonacini, Elisa (2007) Il territorio calatino nella Sicilia imperiale e tardoromana (Dagiti Reporta ti Britaniko nga Arkeolohiko, Internasional a Serie: 1694) Archaeopress, Oxford, Inglatera, ISBN 978-1-4073-0136-5, iti Italiano nga adada ti abstrakto nga Inggles
• Chaney, Edward. (2000), "Dagiti Britaniko ken Amerikano nga Agbanbaniaga idiay Sicilia manipud ti walo aginggana ti duapulo a siglo", Ti Ebolusion ti Nalatak a Pasiar, Routledge.
• Spadi, Fabio. (2001) "Ti Rangtay idiay Ilet ti Messina: 'Agipababa' ti Karbengan ti Inosente a Panaglabas?" Naiyarkibo 2007-03-22 iti Wayback Machine Internasional ken Comparatibo a Linteg a Pagkatlo 50: 411 ff.
• "Manipud ti Romo aginggana idiay Sicilia: Eroplano wenno Tren?" Eksperto a Balakad ti Panagbaniaga, The New York Times, 7 Pebrero 2008 The New York Times.
• "Ti Italy ket nakaramid kadagiti adu a panakatiliw dagiti mapia". BBC News. 22 Disiembre 2008. Naala idi 23 Abril 2010.
• "Ti Mapia ti Sicilia ket Mangisubsubli ti panakasilpo idiay Estados Unidos". Mapia a Damdamag. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-01-01. Naala idi 23 Abril 2010.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Sicilia iti Wikimedia Commons

• Rehion ti Sicilia— Opisial a website (iti Italiano)