Sirkulo ti Artiko

Ti Sirkulo ti Artiko ket maysa kadagiti lima a nangruna a sirkulo ti latitud a mangmarka kadagiti mapa ti Daga. Idi 2012, daytoy ti paralelo ti latitud nga agtartaray iti 66°33′50.2″ (wenno 66.56394°) ^[1] itiamianan ti Ekuador.

Ti rehion ti amianan ti datoy a sirkulo ket ammo a kas ti Artiko, ken ti sona iti abagatanna ket tinawtawagan ti Akin-amianan a Temperado a Sona. Ti kapada a sirkulo ti polar iti Akin-abagatan a Hemisperio ket tinawtawaga iti Sirkulo ti Antartiko.

Ti Sirkulo ti Artiko ket ti akin-abagatan unay a latitud iti Akin-amianan a Hemisperio a ti Init ket mabalin a natalinaay nga agtultuloy iti ngato wenno baba ti horisonte para kadagiti 24 nga oras (iti solstisio ti Hunio ken solstisio ti Disiembre). Iti amianan ti Sirkulo ti Artiko, ti init ket adda iti ngato ti horisonte para kadagiti agtultuloy a 24 nga oras iti saan a basbassit ngem maminsan iti tunggal maysa a tawen (ken isu a makita iti tengnga ti rabii) ken iti baba ti horisonte para kadagiti 24 nga agtultuloy nga oras iti saan a basbassit ngem maminsan iti tunggal maysa a tawen (ken isu a saan a makita iti tengnga ti aldaw). Mapasamak dagitoy idiay Sirkulo ti Artiko, iti pamunganayan, iti eksakto a maminsan iti tunggal maysa a tawen, kadagiti soltisio ti Hunio ken Disiembre. Nupay kasta, iti panagsanay, gapu ti atmosperiko a reprasion ken dagiti anaraar, ken gapu ta ti init ket agparang a kas disko ken saan a tildek, ti paset ti minit titengnga ti rabii ket mabalin a makita iti rabii ti akin-amianan a solstisio ti kalgaw agingggana ti agarup a 50′ (90 km (56 mi)) iti abagatan ti Sirkulo ti Artiko; iti met maipada, iti aldaw ti akin-amianan a solstisio ti panaglalam-ek, ti paset ti init ket mabalin a makita aginggana iti agarup a 50′ iti amianan ti Sirkulo ti Artiko. Daytoy ket pudno iti pantar ti baybay; dumakkel dagita a patingga kadagiti kangato ti pantar ti baybay, ngem dagiti met kabambantayan a rehion awan met ti dagus a pannakatan-aw ti pudno a horisonte.

Saan a natalinaay ti puesto ti Sirkulo ti Artiko. Daytoy ket dagus nga agdepdepende iti pakbo a pagtayyekan ti Daga, nga agdumaduma kadagiti baetan ti 2° kadagiti 40,000-a tawen ti paset ti panawen, a kangrunaan gapu dagiti puersa ti allon a pagresultaan manipud iti panaglikmut ti Bulan. Ti Sirkulo ti Artiko ket agdama nga agkalkalla-utang nga agpaamianan iti kapardas iti agarup a 15 m (49 ft) iti tunggal maysa a tawen; kitaen ti sirkulo ti latitud para iti adu pay a pakaammo.

Heograpia

Bassit laeng ti tattao nga agnanaed iti amianan ti Sirkulo ti Artiko gapu ti nakaro a klima. Dagiti luagar ket natagtagitaon kadagiti rinibo a napalabas a tawen babaen dagiti indihenio a tattao. Dagiti ginasut a tawen a napalpalabas, adu dagidi tattao nga immakar manipud iti akindaya a Siberia iti ballasiw ti Lingsat Bering a napan idiay Amianan nga Amerika ken nagin-inut a nagpadaya ken nagtaeng. Kalpasanna iti nabayagen, iti historiko apanawen, adda met dagiti migrasion kadagiti lugar ti Artiko babaen dagiti Europeano ken dagiti dadduma nga imigrante.

Dagiti tallo a kadakkelan a komunidad iti amianan ti Sirkulo ti Artiko ket mabirukan idiay Rusia ken Norwega: ti Murmansk (populasion 307,257), Norilsk (175,365), ken Tromsø (71,295).

Ti Rovaniemi (idiay Pinlandia), ket naisanglad bassit iti abagatan iti linia, addaan daytoy ti populasion iti agarup a 60,000, ken ti kadakkelan a pagtaengan iti dagus nga ayan ti Sirkulo ti Artiko. Dagiti tattao ti Artiko ket mairaman dagiti Norwego nga addan iti kalakaan a klima, ken kaaduan dagiti puerto idiay Amianan ti Norwega ket awan iti yelo kadagiti amin a paset ti tawen gapu ti Gulf Stream. Ti Tromsø (idiay Norwega) ket addaan kadagiti agarup 71,000 nga agtataeng ken ti Bodø ket addaan iti agarup a 49,000.

Iti pakaigiddiatan, ti kadakkelan a komunidad ti Amianan nga Amerika iti amianan ti Sirkulo ti Artiko, ti Sisimiut (Greenland),ket addaan iti agarup a 5,000 nga agtataeng. Kadagiti komunidad ti Artiko ti Kanada ken Estados Unidos, ti Barrow, Alaska ket ti kadakkelan a pagtaengan nga addaan kadagiti agarup a 4,000 nga agtataeng

Ti Sirkulo ti Artiko ket lumabas iti Taaw Artiko, ti Peninsula ti Eskandinabia, Amianan nga Asia, Akin-amianan nga Amerika ken Greenland. Ti daga idiay Sirkulo ti Artiko ket nabingbingay kadagiti walo a pagilian: Norwega, Suesia, Pinlandia, Rusia, ti Estados Unidos (Alaska), Kanada, Dinamarka (Greenland), ken Islandia (nga idiay ket lumabas iti bassit nga isla ti Grímsey).

Ti lugar iti amianan ti Sirkulo ti Artiko ket agarup a 20,000,000 km² (7,700,000 sq mi) ken sakupenna ti 4% iti Daga.^[2]

Mangrugi iti Kangrunaan a Meridiano ken mapan nga agpadaya, ti Sirkulo ti Artiko ket lumabas iti:

Nagsasabtan	Pagilian, teritorio wenno baybay	Dagiti nota
66°34′N 000°00′E / 66.567°N 0.000°E / 66.567; 0.000 (Kangrunaan a Meridiano)	Taaw Artiko	Baybay Norwego
66°34′N 12°48′E / 66.567°N 12.800°E / 66.567; 12.800 (Kondado ti Nordland, Norwega)	Norwega	Kondado ti Nordland
66°34′N 15°31′E / 66.567°N 15.517°E / 66.567; 15.517 (Kondado ti Norrbotten, Suesia)	Suesia	Kondado ti Norrbotten
66°34′N 23°51′E / 66.567°N 23.850°E / 66.567; 23.850 (Probinsia ti Lapland, Pinlandia)	Pinlandia	Rehion ti Lapland
66°34′N 29°28′E / 66.567°N 29.467°E / 66.567; 29.467 (Karelia, Rusia)	Rusia	Republika ti Karelia Murmansk Oblast — manipud iti 66°34′N 31°36′E / 66.567°N 31.600°E / 66.567; 31.600 (Murmansk, Rusia) Republika ti Karelia — manipud iti 66°34′N 32°37′E / 66.567°N 32.617°E / 66.567; 32.617 (Karelia, Rusia) Murmansk Oblast (Grand Island) — manipud iti 66°34′N 33°10′E / 66.567°N 33.167°E / 66.567; 33.167 (Murmansk, Rusia)
66°34′N 33°25′E / 66.567°N 33.417°E / 66.567; 33.417 (Golpo Kandalaksha, Baybay Puraw)	Baybay Puraw	Golpo Kandalaksha
66°34′N 34°28′E / 66.567°N 34.467°E / 66.567; 34.467 (Murmansk Oblast, Rusia)	Rusia	Murmansk Oblast (Peninsula ti Kola) — para iti agarup a 7 km (4.3 mi)
66°34′N 34°38′E / 66.567°N 34.633°E / 66.567; 34.633 (Golpo Kandalaksha, Baybay Puraw)	Baybay Puraw	Golpo Kandalaksha
66°34′N 35°0′E / 66.567°N 35.000°E / 66.567; 35.000	Rusia	Murmansk Oblast (Peninsula ti Kola)
66°34′N 40°42′E / 66.567°N 40.700°E / 66.567; 40.700 (Baybay Puraw)	Baybay Puraw
66°34′N 44°23′E / 66.567°N 44.383°E / 66.567; 44.383 (Nenets Autonomous Okrug, Rusia)	Rusia	Nenets Autonomous Okrug Republika ti Komi — manipud iti 66°34′N 50°51′E / 66.567°N 50.850°E / 66.567; 50.850 (Republika ti Komi, Rusia) Yamalo-Nenets Autonomous Okrug — manipud iti 66°34′N 63°48′E / 66.567°N 63.800°E / 66.567; 63.800
66°34′N 71°5′E / 66.567°N 71.083°E / 66.567; 71.083 (Golpo ti Ob)	Golpo ti Ob
66°34′N 72°27′E / 66.567°N 72.450°E / 66.567; 72.450	Rusia	Yamalo-Nenets Autonomous Okrug Krasnoyarsk Krai — manipud iti 66°34′N 83°3′E / 66.567°N 83.050°E / 66.567; 83.050 (Krasnoyarsk Krai, Russia) Republika ti Sakha — manipud iti 66°34′N 106°18′E / 66.567°N 106.300°E / 66.567; 106.300 (Republika ti Sakha, Rusia) Chukotka Autonomous Okrug — manipud iti 66°34′N 158°38′E / 66.567°N 158.633°E / 66.567; 158.633 (Chukotka Autonomous Okrug, Rusia)
66°34′N 171°1′W / 66.567°N 171.017°W / 66.567; -171.017 (Baybay Chukchi, Taaw Artiko)	Taaw Artiko	Baybay Chukchi
66°34′N 164°38′W / 66.567°N 164.633°W / 66.567; -164.633	Estados Unidos	Alaska (Peninsula ti Seward)
66°34′N 163°44′W / 66.567°N 163.733°W / 66.567; -163.733 (Kotzebue Sound, Taaw Artiko)	Taaw Artiko	Kotzebue Sound
66°34′N 161°56′W / 66.567°N 161.933°W / 66.567; -161.933 (Alaska, Estados Unidos)	Estados Unidos	Alaska — lumabas babaen ti Danaw Selawik
66°34′N 141°0′W / 66.567°N 141.000°W / 66.567; -141.000 (Yukon, Kanada)	Kanada	Yukon Terteritorio ti Amianan a laud — manipud iti 66°34′N 133°36′W / 66.567°N 133.600°W / 66.567; -133.600, lumabas babaen ti Great Bear Lake Nunavut — manipud iti 66°34′N 115°56′W / 66.567°N 115.933°W / 66.567; -115.933 (Nunavut, Kanada)
66°34′N 82°59′W / 66.567°N 82.983°W / 66.567; -82.983 (labneng Foxe, Luek Hudson)	Luek Hudson	Labneng Foxe
66°34′N 73°25′W / 66.567°N 73.417°W / 66.567; -73.417 (Isla ti Baffin, Nunavut, Kanada)	Kanada	Nunavut (Isla ti Baffin), lumabas babaen ti Danaw Nettilling
66°34′N 61°24′W / 66.567°N 61.400°W / 66.567; -61.400 (Lingsat Davis, Taaw Atlantiko)	Taaw Atlantiko	Lingsat Davis
66°34′N 53°16′W / 66.567°N 53.267°W / 66.567; -53.267 (Greenland)	Greenland
66°34′N 34°9′W / 66.567°N 34.150°W / 66.567; -34.150 (Lingsat Dinamarka, Taaw Atlantiko)	Taaw Atlantiko	Lingsat Dinamarka Baybay Greenland — manipud iti 66°34′N 26°18′W / 66.567°N 26.300°W / 66.567; -26.300 (Baybay Greenland)
66°34′N 18°1′W / 66.567°N 18.017°W / 66.567; -18.017 (Grímsey, Islandia)	Islandia	Isla ti Grímsey
66°34′N 17°59′W / 66.567°N 17.983°W / 66.567; -17.983 (Bybay Greenland, Taaw Atlantiko)	Taaw Atlantiko	Baybay Greenland Baybay Norwego — manipud iti 66°34′N 12°32′W / 66.567°N 12.533°W / 66.567; -12.533 (Baybay Norwego)