Turkia
Nagsasabtan: 39°N 35°E / 39°N 35°E
Republika ti Turkia Türkiye Cumhuriyeti | |
|---|---|
 Wagayway
 kayarigan
| |
Nailian a kanta: İstiklâl Marşı Martsa ti Panakawayawayas | |
.svg) Lokasion ti Turkia | |
| Kapitolio | Ankara 39°55′N 32°50′E / 39.917°N 32.833°E |
| Kadakkelan a siudad | Istanbul 41°1′N 28°57′E / 41.017°N 28.950°E |
| Opisial a sasao | Turko |
| Nagan dagiti umili | Turko |
| Gobierno | Presidensial a republika |
| Mustafa Kemal Atatürk | |
| Recep Tayyip Erdoğan | |
| Lehislatura | Nalatak a Nailian a Gimong |
| Panagsarsaruno | |
| Hulio 24, 1923 | |
• Panagirangarang iti Republika | Ktubre 29, 1923 |
| Kalawa | |
• Dagup | 783,562 km2 (302,535 sq mi) (Maika-37) |
• Danum (%) | 1.3 |
| Populasion | |
• Karkulo idi 2011 | 74,724,269 (Maika-18) |
• senso idi 2016 | 79,814,871 |
• Densidad | 102/km2 (264.2/sq mi) (Maika-108) |
| GDP (PPP) | Karkulo ti 2011 |
• Dagup | $1.073 trillion[1] (Maika-16) |
• Tunggal maysa a tao | $14,517[1] (Maika-64) |
| GDP (nominal) | Karkulo ti 2011 |
• Dagup | $778.089 bilion[1] (Maika-18) |
• Tunggal maysa a tao | $10,522[1] (Maika-62) |
| Gini (2013) |  40.0[2]kalalainganna · Maika-56 |
| HDI (2013) |  0.759[3]nangato · Maika-69 |
| Kuarta | Lira ti Turkia[4] (TRY) |
| Sona ti oras | UTC+2 (EET) |
• Kalgaw (DST) | UTC+3 (EEST) |
| Pormat ti petsa | aa/bb/tttt (AD) |
| Pagmanehuan | right |
| Kodigo ti panagtawag | 90 |
| TLD ti internet | .tr |
Ti Turkia (Turko: Türkiye), opisial a ti Republika ti Turkia (
Türkiye Cumhuriyeti (tulong·paammo)), ket maysa a pagilian idiay Europa a mabirukan idiay Akinlaud nga Asia (kaaduanna idiay Anatolia a peninsula) ken idiay Daya a Trasia idiay Abagatan a daya nga Europa. Ti Turkia ket nabeddengan babaen dagiti walo a pagilian: Bulgaria iti amianan a laud; Gresia iti laud; Georgia iti amianan a daya; Armenia, Azerbaijan (ti exclave iti Nakhchivan) ken Iran iti daya; ken Irak ken Siria iti abagatan a daya. Ti Baybay Mediteraneo ken Cyprus ket addada iti abagatan; ti Baybay Eheo ket adda iti laud; ken ti Baybay Nangisit ket adda iti amianan. Ti Baybay iti Marmara, ti Bosporo ken ti Dardanelo (a dagitoy ket buklenda dagiti Nailet a baybay ti Turko) ket ilasinna ti nagbeddengan a nagbaetan ti Daya a Trasia ken Anatolia; ilasinna pay ti Europa ken Asia.[5]
Ti Turkia ket maysa kadagiti innem a nawaya a Turko nga estado. Ti kaaduan iti populasion kadagitoy ket Muslim.[6] Ti opisial a pagsasao iti daytoy a pagilian ket ti Turko, a ti Kurdo ken Zazaki ket maisasao dagitoy babaen dagiti Kurdo ken Zaza, a mangbukel ti 18% iti populasion.[7]
Dagiti Oghuz a Turko ket nangrugrugida a mapmapan iti lugar a makunkuna tattan a ti Turkia (naala manipud iti Mediebal a Latin Turchia, i.e. "Daga dagiti Turko") idi maika-11 a siglo. Daytoy ket pimmardas babaen ti panagabak dagiti Seljuk kadagiti Bisantino idiay Gubat iti Manzikert.[8] Adda dagiti bassit a beyliks ken ti Seljuk a Sultanato iti Rûm a nagturay ti Anatolia aginggana ti Mongol a panagraut. Idi rugi ti maika-13 a siglo, ti Otomano a beylik ket pinagtitiponda ti Anatolia ket nagaramidda iti imperio a gumay-at iti kaaduan iti Abagatan a daya iti Europa, Lumaud nga Asia ken Amianan nga Aprika. Kalpasan ti panagrebba ti sumaganad a panakaabak ti Imperio nga Otomano idi Umuna a Sangalubongan a Gubat, adda dagiti pasetna a sinakupan babaen ti nangabak a Kumaduaan. Adda maysa a grupo dagiti ubbing a militar nga opisial, nga indauloan babaen ni Mustafa Kemal Atatürk ken dagiti kaduana, nagaramidda ti nagballigi a sumupiat kadagiti Kumaduaan; idi 1923, nagipatakder dagitoy ti moderno a Republika iti Turkia a ni Atatürk a kas ti immuna apresidente.
Ti Turkia ket maysa a demokrata, sekular, unitario, batay-linteg a republika nga addaan iti taga-ugma a tinawtawid a kultura. Ti Turkia ket umadadu a naipatipon iti Laud babaen ti panagkameng kadagiti organisasion a kas ti Konsilo iti Europa, NATO, OECD, OSCE ken ti G-20 a dagiti kangrunaan nga ekonomia. Ti Turkia ket nangrugi a nakitulag ti napno a panagkameng iti Kappon ti Europa idi 2005, nga isu ket maysa idin a kumaduaan a kameng iti Europeano a Komunidad ti Ekonomia manipud idi 1963 ken nakadanon ti maysa a tulagan ti kappon ti aduana idi 1995. Ti Turkia ket nagtaraken iti asideg a kultural, politikal, ekonomiko ken industria a panakibiang iti Tengnga a Daya, dagiti Turko nga estado iti Tengnga nga Asia ken dagiti pagilian ti Aprika babaen ti panagkameng kadagiti organisasion a kas ti Turko a Konsilo, Nagsaupan nga Administrasion iti Turko nga Arte ken Kultura, Organisasion iti Islamiko a Panagtitinnulong ken ti Organisasion ti Ekonomiko a Panagtitinnulong.
Ti lokasion ti Turkia iti nagsasabtan ti Europa ken Asia ket mangaramid daytoy a maysa a nagruna a heostratehiko a pagilian.[9][10][11] Gapu ti naipangruna a lokasionna, dakkel nga ekonomia ken kabilegan ti militar, ti Turkia ket maysa a nangruna a rehional a bileg.[11][12]
Dagiti nagibasaranUrnosen
- ^ a b c d "IMF World Economic Outlook Database, Abril 2012". Internasional a Pundo ti Panguartaan. 2012. Naala idi 17 Abril 2012.
- ^ "Gini Coefficient by Equivalised Household Disposable Income". Turkstat. Naala idi 16 Mayo 2015.
- ^ "2014 Human Development Report" (PDF). 14 Marso 2013. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014.
- ^ Ti Lira ti Turkia (Türk Lirası, TL) ket sinukatanna ti Baro a Turko a lira idi Enero 1, 2009.
- ^ Atlas ti Nailian aHeograpiko iti Lubong (Maika-7 nga ed.). Washington, D.C.: Nailian a Heograpiko. 1999. ISBN 0-7922-7528-4. "Europa" (pp. 68–69); "Asia" (pp. 90–91): "Ti kadawyan a maaw-awat a panakabingbingay a baetan ti Asia ken Europa … ket pinorma babaen ti Banbantay Ural, Karayan Ural, Baybay Kaspio, Banbantay Kaukaso, ken ti Nangisit a Baybay nga addaan kadagiti pagayusanna, ti Bosporo ken Dardanelo."
- ^ KONDA a Panagsukisok ken Konsultasion (2011-06-25). "Relihion, Sekularismo ken ti Dalungdong iti inaldaw a biag" (PDF). Milliyet. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2009-03-25.
- ^ "Ti CIA World Factbook ket agited kadagiti 18% a Kurdo". Cia.gov. Naala idi 2011-05-16.
- ^ "Turkia – Dagiti Turko a Nagtaudan". Countrystudies.us. Naala idi 2011-05-16.
- ^ Mango, Andrew (2000). Atatürk. Overlook. ISBN 1-58567-011-1.
- ^ Shaw, Stanford Jay; Shaw, Ezel Kural (1977). Pakasaritaan iti Imperio nga Otomano ken Moderno a Turkia; Tomo.1, Imperio iti Gazis. ti pannakabangon ken panakaawan ti Imperio nga Otomano, 1280–1808. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29163-1.
- ^ a b "Panagpangato ti Turkia ken Rusia". Stratfor. 2009-03-17. Naala idi 2011-08-21.
- ^ "Ti Turkia ngata ket Taudan itif Stabilidad ti Tengnga a Daya?". heptagonpost.com. 2010-12-18. Naala idi 2011-05-16.
Dagiti akinruar a silpoUrnosen
Midia a mainaig iti Turkia iti Wikimedia Commons